Şu an bu yazıyı okurken muhtemelen oturuyorsunuz ya da uzanıyorsunuz. Farkında değilsiniz lakin aslında şu an bile bedeniniz güç harcıyor ve kalori yakıyor zira nefes alıyorsunuz, kanınız dolaşıyor, hudut sisteminiz faal, sindirim sisteminiz çalışıyor. İşte tüm bu işleri yapan metabolik sistem bazal metabolizma olarak isimlendirilir ve suratı, bilhassa kilo vermek isteyenler için kıymetli kabul edilir.
Bazal metabolizma suratı kişinin yaşına, cinsiyetine, kilosuna nazaran değişebildiği üzere vakit içinde de değişiklik gösterebilir. Şayet genel olarak sağlıklı ve hareketli bir yaşantı sürersek durduğumuz yerde bile daha çok kalori yakarız ve böylelikle çok daha sağlıklı bir formda kilo denetimi sağlayabiliriz. Gelin temelden başlayalım ve bazal metabolizma nedir, ne işe fayda, suratı nasıl hesaplanır gibi merak edilen soruların cevaplarını görelim.
Öncelikle temel bir tarif yapalım; Bazal metabolizma nedir?
Vücudumuzun dinlenme halinde nefes alıp verme, kan akışını sağlama, sindirim sistemini çalıştırma, hudut işlevlerini ve beyin sistemini faal tutma, hücre üretme üzere yaşamsal faaliyetlerini sürdürmesi için gerekli enerjiyi sağlayan metabolik sistem, bazal metabolizma olarak isimlendirilir.
Peki tam olarak bazal metabolizma ne işe fayda?
Vücudumuz bir an olsun durmadan çalışan bir makine üzeredir. Ufak ayrıntıları bir kenara bıraktığımızda bile devamlı kalbimiz, beynimiz, böbreklerimiz ve ciğerlerimiz çalışıyor. Ortada bir çalışma kelam konusu olduğu için de haliyle bir güç gerekiyor. İşte bu enerjiyi bedene sağlayan sistem bazal metabolizmadır.
Yanlış anlaşılmasın, bazal metabolizma demek vücudumuz kendi kendine güç üretip bunu yakıyor manasına gelmiyor. Ek olarak güce çevrilecek besinleri bedenimize almalıyız. Bunları her bir hareketimizde zati harcıyoruz. Lakin buradaki temel nokta, bedenin sadece yaşamak kullandığı güç ölçüsüdür.
Bazal metabolizma suratı nedir?
Vücudumuzun yaşaması için kullanılan enerjiyi bazal metabolizma sağlar, bazal metabolizma suratı ise gerekli güç yani kalori ölçüsüdür. Bazal metabolizma suratı kişinin yaşına, uzunluğuna, kilosuna, cinsiyetine, ömür usulüne nazaran değişiklik gösterebilir. Temel hayat işlevlerinin yanı sıra yemek yemek, giyinmek üzere kolay hareketlerin de hesaplanması ile dinlenme metabolizma suratı da ölçülebilir.
Bazal metabolizma suratı, kişinin yaşı ilerledikçe düşecektir. 20’li yaşlardan başlayarak her on yılda bir bazal metabolizma suratımızda yüzde 1 – 2 oranında düşme yaşanması olağandır. Bazal metabolizma, günlük kalori muhtaçlığının bazen yüzde 75’ini oluşturabilir. Elbette tüm bu kıymetler şahıstan bireye nazaran değişiklik gösterebilir.
Herkese nazaran değişen bazal metabolizma suratı nasıl hesaplanır?
Bazal metabolizma suratının hesaplanması için pek çok farklı formül vardır ve uzman bir diyetisyene gittiğiniz vakit bu formüllerden biri kullanılarak bazal metabolizma suratınız hesaplanabilir. Bunun yerine buradaki temas üzerinden ulaşabileceğiniz araç ile ya da Harris – Benedict sistemine ilişkin şu formülleri kullanarak kendi bazal metabolizma suratını hesaplamanız mümkün;
- Kadınlar için; 655,1 + (9,56 x kilo) + (1,85 x boy) – (4,68 x yaş)
- Erkekler için; 66,5 + (13,75 x kilo) + (5,03 x boy) – (6,75 x yaş)
Bazal metabolizma suratı kaç olmalı?
Bazal metabolizma suratı kişinin yaşına, uzunluğuna, kilosuna, cinsiyetine nazaran değişiklik gösterebilir fakat ortalama bir bedel vermek gerekirse kadınlarda 1000 – 2200 kalori, erkeklerde ise 1200 – 2600 kalori ortasında olması olağan kabul edilir.
Bazal metabolizma suratını etkileyen durumlar nelerdir?
- Genetik
- Kas kütlesi
- Yaş
- Ateş
- Tiroit hormonu
Genetik:
Pek çok hususta olduğu üzere bazal metabolizma suratı konusunda da kalıtsal faktörler son derece değerlidir. Birtakım şahıslar genetik olarak başka şahıslara nazaran çok daha yüksek bir bazal metabolizma suratına sahip olabilirler.
Kas kütlesi:
Bazal metabolizma suratı ile kas kütlesi ortasında direkt bir ilgi vardır zira kaslarımız uyurken bile yağa nazaran 3 kat fazla güç harcarlar. Yağınız ne kadar az, kas kütleniz ne kadar fazlaysa bazal metabolizma suratınız da bir o kadar yüksek olacaktır.
Yaş:
Bazal metabolizma suratını etkileyen pek çok farklı etmen olsa da kesin olarak söyleyebiliriz ki yaş ilerledikçe bazal metabolizma suratı düşecektir. Özellikle yaşlandıkça kaybedilen kas kütlesinin bunun üzerinde büyük tesiri vardır. Esasen 20’li yaşlardan itibaren her on yılda bir bazal metabolizma suratımızda yüzde 1 – 2 oranında düşme olağandır.
Ateş:
İlginç lakin gerçek, beden ısımız arttıkça bazal metabolizma süratimiz da artıyor. Vücut sıcaklığımızdaki her 0.5 derecelik yükseliş, bazal metabolizma süratimizi da yüzde 7 oranında arttırıyor. Elbette sağlıklı kalmaya devam edeceğimiz derecelerden bahsediyor.
Tiroit hormonu:
Vücudumuzda sağlıklı bir biçimde üretilmeyen tiroit hormonu pek çok sorunun nedeni olabileceği üzere bazal metabolizma süratimizi da düşürür. Yeterince salgılanmayan tiroit hormonu, bazal metabolizma suratını tam yüzde 40 oranında düşürebilir.
Bazal metabolizma suratı değişir mi, nasıl artar?
Sağlık konusu aslında en kolay denetim edebildiğimiz alanlardan bir tanesi lakin bir defa ipin ucu kaçınca tabip doktor gezmek zorunda kalıyoruz. Pek çok sıhhat konusu üzere bazal metabolizma suratı da bizim elimizde zira sabit bir süratten kelam etmek mümkün değil. Biz ne kadar sağlıklı bir hayat sürersek bazal metabolizma süratimiz da bir o kadar sağlıklı biçimde artar.
Elbette hormonal ya da genetik meseleler varsa kesinlikle uzman bir tabibe muayene olmalısınız ancak diyelim her şey yolunda; işte o vakit yapmanız gereken tertipli antrenman yapmak, uyku tertibinizi en sağlıklı hale getirmek, sağlıklı beslenmek, günlü sıvı tüketimine dikkat etmek, alkolü sınırlamak ve sigarayı bırakmaktır.
İyi lakin bazal metabolizma süratimizi bileceğiz de ne olacak?
Açık konuşmak gerekirse çok da önemli bir paha değil. Tamam, kilo alma ve kilo verme mevzularında günde ne kadar kalori almanız gerektiğine dair temel bir sayı verecektir lakin bilhassa kilo verme konusunda bazal metabolizma suratınız sırf küçük bir değişkendir. Esas olan sağlıklı beslenmek, sistemli idman yapmak, en azından hareketli bir ömür sürmektir. Sonrası zati çorap söküğü üzere gelir.
Vücudumuzun hiçbir şey yapmadan bile güç yaktığı sistem olan bazal metabolizma nedir, ne işe fayda, suratı nasıl arttırılır gibi merak edilen soruları yanıtladık. Anlattıklarımız sadece bilgilendirme maksatlıdır. Tüm sıhhat bahislerinde olduğu üzere bazal metabolizma hakkında da en hakikat ve size özel bilgiyi uzman bir doktordan almanız gerektiğini unutmayın.
