Uçaklar, şimdi insanlık tarihi için yeni bir teknoloji olsalar da sivil havacılığın yanı sıra bilhassa askeri alanda en değerli araçlar haline geldiler. Havadaki hakimiyet bir ülkenin mukadderatını bile belirleyebilirken, elbette ülkeler de uçaklara olan yatırımlarını süratle artıyor.
Uçak teknolojilerinde halk ortasında kulağa en gizemli ve fecî gelen konseptlerden biriyse ‘hayalet uçaklar’ idi. Pekala, gökyüzünde kendisini düşmanlarından gizleyen bu uçaklar aslında nasıl çalışıyor? Hayalet uçakların mantığı nedir?
“Hayalet Uçak” nedir?
Hayalet uçaklar, aslında ‘hayalet’ kavramını duyunca aklımızda oluşan algının bilakis bu uçakların gözle görünmez olduğu manasına gelmiyor. ‘Hayalet’ terimi, askeri alanda yalnızca uçaklar değil, gemiler, tanklar ve bilimum araçlar için, bu araçların düşman sistemlerinden gizlenme kabiliyetine sahip olduğunu tabir ediyor.
Dolayısıyla hayalet uçaklar, büsbütün düşman sistemlerinden gizlenmeye odaklanan, havada düşmanı gafil avlamayı amaçlayan ve gaye alınmamaya odaklanan savaş uçaklarını kapsıyor.
Hayalet uçaklar nasıl kapalı kalıyor?
Hayalet uçakların gizlenmesinde, öteki hayalet araçlarda da kullanılan birtakım genel teknik ve metotlar kullanılıyor. Uçakların asıl gizlenmek istedikleri sistem ise düşman radarları oluyor. Bir tarafın havadaki ve karadaki gözü ve kulağı olan radar sistemlerinden gizlenmek, bu tarafın ruhu bile duymadan hava alanına girilmesine, maksatların tespit edilmesine/yok edilmesine imkan sağlıyor.
Hayalet uçakların radarlardan gizlenmesini sağlamak için pek çok çeşitli usul kullanılıyor. Ancak uçaklarda kullanılan saklılık sistemlerine geçmeden evvel, gizlenmek istenen sistemin nasıl çalıştığını kısaca özetlemekte yarar var.
Radarın çalışma mantığını öğrenelim:
Yeryüzünde ve kara, deniz ve hava araçlarında yerleşik olarak bulunabilen klasik radarlar, nizamlı aralıklarla etrafa elektromanyetik dalgalar gönderiyor. Bu dalgaların bir yere çarpıp tekrar alıcılara yansıması, etrafta bir ünitenin varlığına işaret ediyor.
Gönderilen ve alıcılara geri dönen elektromanyetik dalgalar, bilgisayarlar tarafından tahlil ediliyor ve dalganın geri dönüş açısı, geri dönen dalganın şiddeti ve suratına göre alanda bulunan ünitenin pozisyonu, istikameti ve tipi belirlenebiliyor.
Peki, hayalet uçaklar radarlardan nasıl gizleniyor?
Hayalet uçakların radarlardan gizlenmesini sağlamak da temelde uçağa yansıyan elektromanyetik dalgaların alıcılara geri dönmesini engellemekten geçiyor. Bu kapsamda uçak üreticileri, elektromanyetik dalgaları farklı istikametlere saptırmak yahut dalgaların uçak tarafından emilmesini sağlamak için farklı sistemler kullanabiliyor. Bu sistemlerden kimileri şu formda:
Uçağın fizikî yapısı:
F-16 ve öteki ‘standart’ olarak kabul edilen savaş uçaklarına baktığınızda, uçak gövdelerinin pek de sivri yapılara yer vermediğini görebilirsiniz. Uçaklarda kullanılan bu tasarım, bilhassa havadaki direnci en aza indirmek ve münasebetiyle hareket ve sürat kabiliyetini artırmak için kullanılıyor.
Fakat hayalet uçaklarda durum daha değişik. F-117 üzere ikonik hayalet uçaklara baktığınızda çok daha köşeli, düz ve sistemsiz açılarda pozisyonlandırılmış paneller görebilirsiniz. Uçak dizaynında kenarların ve yüzeyin düz olması, aerodinamik kabiliyeti düşürüyor olsa da klasik radarlardan gelen elektromanyetik dalganın farklı açılarda, alıcılardan uzak noktalara yansımasını sağlıyor.
Bu dizaynla birlikte uçaktan geri yansıyabilen radar dalgaları, radar ekranlarında sadece bir kuş kadar iz bırakıyor. Zira uçağa gelen başka dalgalar, çok farklı taraflara sektiriliyor.
Uçakların gövdesinde kullanılan dalga emici malzemeler:
Hayalet uçaklarda kullanılan en kritik gizleme sistemleriyse uçakta kullanılan malzemelerde karşımıza çıkıyor. Uçak üreticileri, yıllardır araştırma ve geliştirme için milyarlarca dolar harcayarak uçakları radardan gizlemeyi sağlayacak yüzeyler ve özellikle boyalar geliştiriyor.
Günümüzde en yaygın gizleme malzemesi olarak kullanılan boyalar, dalgaların emilmesini sağlayacak özel mikroskopik yapılara yer veriyor. Üstteki görselde de görebileceğiniz bu üçgen yapılar, gelen bir radar dalgasının yapıda hapsolmasını ve en sonunda burada seke seke gücünü kaybetmesini sağlıyor. Böylelikle yansıyan dalgadan geriye ya çok zayıf bir dalga, ya da hiç dalga kalmıyor.
Uçağın termal izini azaltmak:
Bir uçağı radarlar ve başka sistemler tarafından görünür kılan en değerli faktörlerden biriyse sürat ile uçak yüzeyinde oluşan ve motorlardan çıkan ısı oluyor. Uçak üreticileri, hava sürtünmesiyle uçak yüzeyinde oluşan ısıyı düşürmek için özel gereçler ve boyalardan takviye alıyor.
Fakat iş motora gelince ortaya birtakım dezavantajlar yaratan tahliller çıkabiliyor. Hayalet uçaklar, uçakların yüksek suratlara ulaşmasını sağlayan ‘afterburner’ üzere teknolojilerden yoksun kalıyor, motorları çok daha düşük güçte çalışıyor. Bu sayede ortaya daha az ısı çıksa da, tespit edilmeleri durumunda düşman ünitelerinden sıyrılmasında hareket kabiliyetini büyük oranda düşürüyor.
Tabii motorlardaki ısı izinin düşürülmesi için de yeni motor teknolojileri üzerinde maddi açıdan cep yakan ve kapsamlı çalışmalar sürüyor.
Peki, bu uçakları tespit etmenin hiçbir yolu yok mu? Elbette var:
Tıpkı internet ortamında beyaz-siyah şapkalı hackerlar ortasındaki alakada olduğu üzere hayalet uçaklarda da birebir münasebet bulunuyor. Ülkeler, düşmanların hayalet uçaklarını tespit etmek ve gafil avlanmamak için bu uçakları tespit edecek yeni teknolojiler üzerine çalışmalarını gerçekleştiriyor.
Günümüzde hayalet uçakların tespitinde kullanılan formüllerden kimileriyse şu halde:
- Düşük frekanslı radarlar,
- Birden fazla pozisyonda bulunan elektromanyetik dalga alıcıları
- Uçakların ısılarını tespit etmek için kullanılan gelişmiş sistemler (Sonuçta uçaklardaki ısı hiçbir halde gökyüzüyle birebir olamıyor)