Dünyada her ülkenin ve hatta birebir ülke içindeki farklı bölgelerin bile kendine has kültürleri vardır. İçinde yaşadığımız kültür, bizi biz yapan en değerli kıymetlerden bir adedidir zira biliyorsunuz ki coğrafya yazgıdır. Farklı kültürlerde yaşamış insanların bir ortaya geldiği vakit oluşturduğu zenginlik ve daha kıymetlisi oluşan çatışma, psikolog Geert Hofstede tarafından kültürel boyutlar teorisi ile ele alınmıştır.
Geert Hofstede’nin kültürel boyutlar teorisi, kültürler ortası farklılıkları altı temel boyut üzerinden kıymetlendirmektedir. Tüm bu boyutlar, o kültürün içinde yaşamış olan insanların farklı kültürlerle etkileşime girdikleri vakit nasıl bir reaksiyon vereceklerini göstermektedir. Elbette son derece genel bir kıymetlendirme olduğu için tam manasıyla emniyetli demek yanlışsız olmaz. Gelin Geert Hofstede’nin kültürel boyutları teorisi nedir tüm ayrıntılarıyla inceleyelim.
Geert Hofstede kimdir, ‘Kültürel Boyutlar Teorisi’ nedir?
İlk olarak Geert Hofstede kimdir?
2 Ekim 1928 yılında Hollanda’nın Haarlem kentinde dünyaya gelen Geert Hofstede, Yahudi asıllı bir ailenin oğludur. Kültürler ortası etkileşimler üzerine sayısız eser veren Hofstede, bir muharrir, toplumsal psikolog ve sosyologdur. 12 Şubat 2020 tarihinde hayatını kaybettiği vakit ardında bıraktığı en kıymetli miras, kültürel boyutlar teorisi ismini verdiği bir çalışmadır.
Geert Hofstede’nin kültürel boyutlar teorisi nedir?
Geert Hofstede, kültürel boyutlar teorisini birinci defa 1970’li yılların sonunda ortaya attı. Bu teori, 50’den fazla ülkede faaliyet gösteren IBM çalışanları incelenerek oluşturulmuştu. Birbirinden farklı kültürlerden gelmiş olan bu kadar insanın bir ortada nasıl çalıştığını dört boyut üzerinden inceleyen Geert Hofstede’in teorisine Michael H. Bond ve Michael Minkov daha sonra iki boyut daha eklemiş ve ortaya 6 temel boyut çıkarmışlardır. Tüm bu boyutlar 0 – 100 ortası bir puan üzerinden kıymetlendirilerek kültürler ortası benzerlik ve farklar, temel istatistikler üzerinden tahlil edilmiştir.
Hofstede’nin kültürel boyutlar teorisi:
- Güç uzaklığı endeksi
- Kolektivizm ve bireyselcilik
- Belirsizlikten kaçınma endeksi
- Kadınlık ve erkeklik
- Kısa ve uzun vadeli oryantasyon
- Kısıtlama ve hoşgörü
Güç aralığı endeksi:
Güç aralığı endeksi, o kültürdeki güçlü ve güçsüz bireyler ortasındaki eşitsizliğin düzeyini tabir eder. PDI kısaltması ile anılan bu endeks bedelinin yüksek puan alması demek, o kültürde güçlü ve güçsüz ortasındaki eşitsizliğin kabul edildiği anlamına gelir. PDI puanının düşük olması ise o kültürde eşitsizliğin kabul edilmediği ve gücün eşit bir halde paylaştırıldığı manasına gelir.
Güç aralığı endeksinin yüksek olduğu kültürlerde merkezi kuruluşlar baskındır, hiyerarşik tertip karmaşıktır ve pek çok resmi alanda boşluklar vardır. Güç uzaklığı endeksinin düşük olduğu kültürlerde daha kolay tertipler yaygındır, yöneticiler ve çalışanlar ortasında eşit denebilecek düzeyde bir nizam vardır.
Kolektivizm ve bireyselcilik:
Kolektivizm ve bireyselcilik, o kültürde yaşayan bireyin toplumun kalanıyla olan bağının gücünü söz eder. IDV kısaltması ile anılan bu pahanın yüksek puan alması demek, o kültürdeki bireyin toplumu ile daha az bağı olduğu ve eylemlerinin sonuçları hakkında daha az sorumluluk aldığı manasına gelir. IDV puanının düşük olması ise o kültürde bireyin toplumuna bağlı olduğu, kümenin çıkarlarını savunduğu ve sorumluluk aldığı manasına gelir.
Kolektivizm ve bireyselcilik puanının yüksek olduğu kültürlerde insanların özgürlük gereksinimlerine verilen paha yüksektir, zorluklardan zevk alırlar ve kapalılığa hürmet vardır. Kolektivizm ve bireyselcilik puanının düşük olduğu olduğu kültürlerde ise maharet geliştirme önemsenir, içsel mükafatlar kıymetlidir ve küme üyeleri ortasındaki ahenk, pek mevzunun önüne geçer.
Belirsizlikten kaçınma endeksi:
Belirsizlikten kaçınma endeksi o kültürde yaşayan insanların dertleriyle başa çıkabilme gücünü söz eder. UAI kısalatması ile anılan bu kıymetin yüksek puan alması demek, o kültürde yaşayan insanların öngörülebilir hayatlar yaşadığı ve kontrol edemeyecekleri durumları ilahi güçlere havale ettikleri manasına gelir. UAI puanının düşük olması ise o kültürde insanların daha rahat, açık ve kapsayıcı oldukları manasına gelir.
Belirsizlikten kaçınma endeksinin yüksek olduğu kültürlerde beşerler daha muhafazakardır, toplumsal kontratlar kıymetlidir, duyguların gösterilmesine müsaade verilir ve her şey yolundaysa toplumun gücü yüksektir. Meçhullükten kaçınma endeksinin düşük olduğu kültürlerde beşerler değişime açıktır, açık uçlu kararlar vermeye yatkındırlar ve daha az aciliyet duygusu ile hareket ederler.
Kadınlık ve erkeklik:
Kadınlık ve erkeklik pahası, isminden da anlaşılacağı üzere o kültürdeki cinsiyet rollerinin dağılımını söz eder. MAS kısaltması ile anılan bu bedelin yüksek puan alması demek, o kültürde bayan ve erkek rollerinin daha az örtüştüğü ve erkeklerin güçlü olmasının beklendiği manasına gelir. MAS puanın düşük olması ise o kültürde cinsiyet rollerinin örtüştüğü ve alçakgönüllülüğün bir fazilet olduğu manasına gelir.
Kadınlık ve erkeklik bedelinin yüksek olduğu kültürlerde güçlü egolar vardır, gurur ön plandadır, para ve muvaffakiyet her vakit çok daha kıymetlidir. Kadınlık ve erkeklik kıymetinin düşük olduğu kültürlerde tüm bağların isteğe dayalı olmasına dikkat edilir ve asıl odak noktası, hayat kalitesinin yüksek olmasıdır.
Kısa ve uzun vadeli oryantasyon:
Pragmatik ve normatif olarak PRA kısaltması ile de anılan kısa ve uzun vadeli oryantasyon, o kültürdeki insanların vakte bakış açılarını tabir eder. PRA bedelinin yüksek puan alması demek, o kültürdeki insanların uzun vadeli düşündüğü ve pragmatik olduğunu manasına gelir. PRA puanının düşük olması ise o kültürde insanların kısa vadeli düşündüğü, ilkelerine kıymet verdiği ve daha muhafazakar olduğu manasına gelir.
Kısa ve uzun vadeli oryantasyon bedelinin yüksek olduğu kültürlerde beşerler neyin hakikat olduğunu merak ederler, eğitime ehemmiyet verirler, tevazu yüksektir ve faziletler vurgulanmaktadır. Kısa ve uzun vadeli oryantasyon bedelinin düşük olduğu kültürlerde beşerler ‘neden?’ sorusuna odaklıdırlar, güçlü inançlar hakimdir, kendilerini abartılar, bedeller vurgulanmaktadır.
Kısıtlama ve müsamaha:
Kısıtlama ve müsamaha bedeli, sonradan eklenen bir boyut olduğu için hakkındaki datalar çok daha azdır. IVR kısaltması ile anılan bu pahanın yüksek olması demek, o kültürde yaşayan insanların duygu ve niyetlerini özgürce tatmin edebildikleri anlamına gelir. IVR puanının düşük olması ise o kültürde insanların hazlarını bastırdığı ve çok daha katı normlara sahip oldukları manasına gelir.
Kısıtlama ve müsamaha kıymetinin yüksek olduğu kültürlerde beşerler optimisttir, söz özgürlüğüne ehemmiyet verirler ve kişisel mutluluğa odaklıdırlar. Kısıtlama ve müsamaha kıymetinin düşük olduğu kültürlerde beşerler karamsardır, davranışları daha katı ve daha denetimli olma eğilimi göstermektedir.
Farklı kültürlerde yaşayan insan davranışlarını kıymetlendirmek için ortaya atılan Geert Hofstede’nin kültürel boyutlar teorisi nedir sorusunu yanıtlayarak bu teori hakkında bilmeniz gereken ayrıntılardan bahsettik. İçinde yaşadığınız kültürü puanlamak isteseniz nasıl bir sonuç alırdınız? Fikirlerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.
