İBB bölgenin kültürel miras bünyesine katılması için kolları sıvayıp başlattığı Büyük Hipodrom Projesi ni 26 Avrupa yakası travesti Eylül de Bölge Muhafaza Kurulu na sundu Çok geçmeden proje toplumsal medyanın gündemine oturdu
Bugün tarihin bir periyoduna ışık tutacak nitelikteki en eski Roma periyodu eserlerinden biri olan Büyük Hipodrom Avrupa yakası travestileri ve kalıntıları Sultanahmet Meydanı olarak bildiğimiz bölgede yer alıyor Bu mimari yapının tarihçesine eser hakkındaki teknik detaylara günümüze ulaşabilen birtakım kısımlarına ve aslında vakit içinde yapıta ne olduğunun öyküsüne hep Travesti Avrupa yakası birlikte yakından göz atalım
Büyük Hipodrom’un tarihçesi M S 4 yüzyıla dayanıyor
Roma kültüründe ‘circus’ ismi verilen hipodromlar çok yaygındı Halk ortasında at yarışlarına ve cümbüşe düşkünlük vardı Roma İmparatoru Septimus Severus M S 2 yüzyılda doğuya hakikat hudutlarını genişletmek üzere sefere çıktı ve yolu o vakitler küçük bir kent olan İstanbul dan geçiyordu Halk onu güzel karşılamadı ve bunun üzerine imparator tüm kenti yerle bir etti
Bu olayın akabinde da Roma kültüründeki bu meşhur cümbüş alanı olan hipodromun temellerini attırdı Lakin hipodromun inşasını asıl tamamlayan kişi M S 4 yüzyılda Roma nın başşehrini İstanbul a taşıyan ve Hristiyanlığı kabul edip kendi kültürüyle sentezleyerek yeni bir devrin temellerini atan imparator Konstantin oldu
Hipodromlar halkın toplumsallaşma alanıydı
At yarışçılarının tutkuyla izlendiği bir kültürde halka bunu verebilmek bu kişiyi uygun bir hükümdar yapar mı orası tartışılır Lakin halkı daha kolay yönetim etmek konusunda yardımcı olduğu aşikar İnsanların kitleler halinde sıkça bir ortaya gelip cümbüşün yanı sıra siyasi mevzularda da tenkitler yapıp örgütlenebildiği bu alan vakit zaman tehlikeli olabiliyordu
İmparator hipodromdaki Kathisma ismi verilen locaya direkt geçiş olan büyük bir saray ve mabed inşa ettirmişti Böylelikle halk vakit zaman imparatorun varlığını hissediyordu Favori yarışçılarını izlemenin yanı sıra iktidara övgülerini ve tenkitlerini aktarıp bir fikir etrafında toplanabiliyorlardı
Roma devri yapıtlarının günümüze kadar ulaşabilmesinin sırrı özel Roma harcıydı
Hipodrom un görkemli formuna kavuşabilmesi için devasa ölçülerde malzeme gerekiyordu O periyot için bu kadar çok malzemeyi Roma nın yeni başşehrine getirmek çok zordu ve çok uzun vakit sürecekti
Romalı mühendisler ise bu materyalleri kendileri yapabilmek ve en yakın versiyonlarını elde etmek için özel bir tanım geliştirdiler Bu özel tanımın başrolü Roma devri yapıtlarının en kıymetli yapı taşı olan kendi geliştirdikleri bir beton harcıydı Roma harcı ya da Roma betonu diye de isimlendirilen bu özel harcın ana bileşenleri volkan tüfü tozu pozzolana ismi verilen özel bir madde tuğla kırıkları kireç tozu kireç harcı ve sudan oluşuyordu
Hipodrom içine 5 Boeing 247 uçağı sığabilecek büyüklükteydi
İtalya daki Collesium dan ve Circus Maximus tan daha büyük olan Hipodrom 400 000 metreküp inşaat materyali 300 e yakın taşıyıcı kemer ve 400 kadar kolondan oluşan bir mühendislik mükemmeli olma özelliği de taşıyor İçine 5 büyük Boeing 247 uçağının sığabileceği büyüklükteki bu yapı kuzey güney sınırında 440 m doğu batı çizgisinde 130 m genişliğinde U halinde bir at nalını andırıyor
Hipodrom tarihinin şahit olduğu en kanlı isyan Nika ayaklanmasıydı
At nalı formundaki bu görkemli ve mega yapıyla tarihte iz bırakmak imparator için o kadar değerliydi ki kentin merkezinde yer alacak halde bu yapıyı tasarlattı Hipodrom adeta kentin kalbinde yer alıyordu Bu nedenle pek çok kıymetli tarihi olay burada gerçekleşmişti Hipodromun inşası tamamlandıktan birkaç yüzyıl sonra periyodun imparatoru farklı grupların ortasındaki sürtüşmenin büyük bir olaya dönüşmemesi için ekiplerdeki herkesi hipodroma toplayarak infaz ettirdi
Bir formda bu infazdan kurtulan farklı kadrolardaki yarışçılar dost oldu Bir mühlet sonra öfkeleriyle kışkırttıkları insanları imparator ve eşinin üzerine saldılar Tarihte Nika ayaklanması olarak geçen bu olay isyan eden yaklaşık 30 bin kişinin hipodroma hapsedilerek kılıçtan geçirilmesiyle son buldu
Hipodrom 13 yüzyılda oturma yerlerindeki mermerlere kadar yağmalanmıştı
4 Haçlı Seferleri sırasında birtakım askerler tarafından kent yağmalanmıştı Tarihi kaynaklara nazaran kentteki pek çok altın hipodromdaki tribün mermerleri ve Quadriga kapısı üzerinde bulunan tunçtan yapılmış dörtlü at heykeli Venedik’e kaçırılmıştı Birkaç yüzyıl içinde halk yarışlara olan ilgisini kaybetti ve vakit içinde hipodrom kültüründen uzaklaşıldı
Hipodrom un en değerli kalıntılarından biri olan Sfendon Duvarı 1700 yıldır tarihe meydan okuyor
Eldeki tasvirlere dayanılarak vaktinde yapının inşaası sırasında bir dizi engel bulunuyordu Hipodromun yapılacağı yerin Haliç e bakan güney uç sınırında bir yamaç bulunduğu için yapının bir kısmı yamaçtan taşmak zorunda kalacaktı Lakin Roma periyodu mühendisleri yapının uç çizgisinin sağlam ve planlandığı büyüklükte olabilmesi için bir istinat duvarı yapmaya karar verdiler
Sfendon Duvarı bugün hipodromun var olduğu ve nerede bulunduğu bilgisinin en eski ispatı olma niteliği taşıyor Ayrıyeten Sfendon’un üzerinde Sultanahmet Mesleksel ve Teknik Anadolu Lisesi bulunuyor
Dikili Taş hipodromdan geriye kalan ender sütunlardan biri
Hipodromun ortasında Spina Duvarı ismi verilen kısımda taşlar ve sütunlar bulunuyor Bunlardan en ünlüsü günümüze kadar ulaşabilen Dikili Taş anıtı Bugün Sultanahmet meydanının ortasında bulunan ve imparator Konstantin in Mısır dan özel getirttiği Dikili Taş 17 asırdır ayakta duruyor
İstanbul fethedildiğinde hipodromun bir kısmı eski görkemini çoktan kaybetmişti
Bugün Sultanahmet Meydanı olarak bildiğimiz alanın ismi Osmanlı döneminde At Meydanı olarak anılıyordu Fatih Sultan Mehmet 1453’te İstanbul’u fethettiğinde Hipodromun ve imparatorun sarayının büyük bir kısmı eski görkemini kaybetmiş durumdaydı Kent halkı bölgeyi gereksinimlerine nazaran yine düzenledi İlerleyen dönemlerde de vakit zaman yeniçerilerin bu alanda toplanmasıyla birtakım isyanların merkezi olmuştu Asırlar içinde tahrip olan hipodromun birtakım kısımları vakitle toprağın altına gömüldü 1912’de bölgede çıkan büyük bir yangının ardından eski Roma sarayının izleri ortaya çıkmıştı
Arkeolojik çalışmalarla elde edilebilen mozaikler bugün Arasta Çarşısı olarak bildiğimiz etrafta 1997’de Büyük Saray Mozaikleri Müzesi nde olarak sergilenmeye başladı Sarayın avlusundaki mozaiklerin ve Hipodromun da bir kısmı günümüze ulaşmış durumda
İstanbul Asya ve Avrupa yı birbirine bağlayan birçok medeniyete ve tarihi yapıta mesken sahipliği yapan efsunlu bir kent Bu kentte bulunan mimari yapı ve tarihi yapıtın her biri çok değerli Hipodromun etraftaki başka tarihi eserler ziyan görmeyecek şekilde ortaya çıkarılması ve onarımı gerçekleştiği takdirde ülkenin iktisadına turizmine ve kültürel miras varlığına yapacağı katkının çok fazla olduğu aşikar Pekala siz bu olay hakkında ne düşünüyorsunuz
Kaynaklar TRT Büyük Hipodrom Belgeseli Arkeofili
