1453 yılında Fatih Sultan Mehmet komutasındaki ordu ile fethedilmeden evvel İstanbul, Konstantinopolis ismiyle anılıyordu ve Gerçek Roma İmparatorluğu’na yüzlerce yıl boyunca başşehirlik yapmıştı. Konstantinopolis ismi, Roma İmparatorluğu’nun en büyük imparatorlarından bir tanesi olan ve sırf kenti değil, Doğru Roma İmparatorluğu’nu da kuran I. Konstantin’nden gelmektedir.
Büyük lakabıyla anılan I. Konstantin, sırf Konstantinopolis’in ve Doğu Roma İmpratorluğu’nun kurucusu değildir, kendisi tıpkı vakitte Hristiyanlığı birinci kabul eden ve ileride devletin resmi dini haline gelmesini sağlayan başkandır. Hayatı hakkında pek çok dedikodu olsa bile liderlik sürecine giden yolun epeyce kanlı olduğu biliniyor. Gelin Konstantinopolis’i kuran Roma imparatoru I. Konstantin kimdir, neler yapmıştır sorularının karşılığını tarihin tozlu sayfalarında arayalım.
I. Konstantin kimdir? Bir cariyenin oğlu olarak dünyaya geldi:
I. Konstantin, bugünün Sırbistan sonları içerisinde yer alan İlirya’nın Niş kentinde 22 Şubat 272 yılında dünyaya gelmiştir. Babası, Romalı bir general olan Konstantius Chlorus’tur. Annesi Helena, bugün ülkemizin İzmit kentindeki Roma’nın Bitinya eyaletinde doğmuştur. Birtakım kaynaklarda Helena’nın Konstantius Chlorus ile evli olmadığından, sadece onun cariyesi olduğundan bahsedilir.
Konstantius Chlorus güçlü bir kumandan olduğu için Konstantin’in de gençliği onunla birlikte periyodun Roma imparatoru Diocletianus’un sarayının olduğu İzmit’te geçmiştir. Romalı bir generalin oğlu olarak devlet kademesiyle iç içe bir hayat süren Konstantin’in de babası üzere olacağı bekleniyordu. Yaşanan siyasi gelişmelerin bu süreci hızlandırdığını söylemek mümkün.
Roma İmparatorluğu tetrarşi sistemine geçiyor:
286 yılına geldiğimizde İmprator Dioclietianus, bir karar aldı ve ülkenin batı kısmını Augustus unvanı ile General Maximus’un yönetmesine karar verdi. Tetrarşi olarak isimlendirilen bu sistem sonrası Konstantin, henüz 19 yaşındayken Dioclietianus’un buyruğuna girdi. Babası ise Helena ile yollarını ayırdıktan sonra batıya yaklaşmak için Maximinus’un kızı Flavia Maximiana Theodora ile evlendi.
Uygulanan tetrarşi sistemi, o güne kadar görülmediği kadar büyük bir ıslahat hareketiydi. Ülkenin doğu ve batı olarak iki farklı blok halinde yönetilmesi hem Konstantin’in hem de babasının önünü açmıştı. Güçlenen Konstantin’in isyan etmesi ve Augustuslarla savaşması çok uzun sürmedi.
I. Konstantin’i tahta geçirecek kanlı savaşlar başlıyor:
Konstantin’in birinci gayreti, batının Augustusu olan Maxentius ile oldu. 28 Ekim 312 tarihinde iki taraf ortasında Roma’nın yakınında bulunan Milvian Köprüsü’nde büyük bir savaş yaşandı. Maxentius kaybetti ve kaçmaya çalışırken Tiber Nehri’nde yakalanarak öldürüldü.
Konstantin’in gücünü gören doğunun Augustusu Licinius, onun üvey kız kardeşi ile evlenerek kendini müdafaaya aldı ancak bu yalnızca bir tuzaktı. İkili ortasındaki çatışmayı alevlendiren Licinius oldu. Evvel İtalya’da karşı karşıya gelen ikilinin ordularından kazanan Konstantin oldu ve böylelikle savaş yayıldı.
İkili ortasındaki son gayret ise Çanakkale Boğazı’nda yaşandı. Konstantin’in deniz gücü çok daha azdı lakin manevra yapmasını bildiği için Licinius’un kat be kat büyük olan filosunu mağlup etti. Konstantin kelam vermesine karşın teslim olmasından altı ay sonra Licinius’u boğdurarak Roma İmparatorluğu’nun tek başkanı haline geldi.
I. Konstantin, küçük bir liman kenti olan İstanbul’u başşehir yapıyor:
Licinius’un mağlup eden Konstantin’in artık karşısında kimse yoktu ve I. Konstantin ismiyle Roma İmpratorluğu’nun tahtına oturdu. Milattan evvel 667 yılında kurulmuş olan Byzantium isimli küçük bir liman kenti, o devir Roma ticaretinin merkezi pozisyonundaydı. Roma kenti artık yozlaşmış bir durumda olduğu için I. Konstantin kıymetli bir karar alarak imparatorluğun başşehrini buraya taşıdı.
Başkentin Byzantium’a taşınması ile birlikte buraya Yeni Roma manasındaki Nova Roma denilmeye başladı. Burası artık Doğu Roma İmparatorluğu’nun başşehriydi ve Osmanlı İmparatorluğu tarafından yıkılana kadar da bu biçimde kaldı. I. Konstantin’in 337 yılındaki vefatından sonra bu kent Konstantinopolis ismiyle anılır oldu. 1453’ten sonra ise burası hepimizin bildiği üzere İstanbul ismini aldı ve Türkiye Cumhuriyeti kurulana kadar da Türklerin başşehri oldu.
I. Konstantin neler yaptı?
I. Konstantin, Roma İmpratorluğu’un başşehrini Roma kentinden Byzantium’a taşıdığı vakit onunla birlikte imparatorluğun tüm bürokratik yapısı da buraya geldi. Elbette bu küçük liman kenti tüm bu kalabalığı taşıyamazdı. 330 yılında başlayan ve 337 yılına kadar devam eden projeler kapsamında Byzantium’a sayısız bina, su kemeri ve yol yapıldı. Koca bir şantiyeye dönen kent en sonunda Nova Roma ismini hak eder hale geldi.
Bugün Sultanahmet’te At Meydanı olarak bildiğimiz alandaki Hippodromos, I. Konstantin devrinde genişletilerek 100 bin kişilik büyük bir alan haline getirilmiştir. Tutmosis Sütunu, Yılanlı Sütun ve Örme Dikilitaş olarak isimlendirilen üç sütun hala ayaktadır. Bugün Suriçi bölgesinde bulunan yapılar ise şahsen I. Konstantin tarafından çizilmiştir. Bir kısmının günümüzde bile tıpkı haliyle kaldığını görmek mümkün.
Roma İmparatorluğu’nun Hristiyanlığa geçişi:
Konstantinapolis’in ve Doğu Roma İmparatorluğu’nun kurucusu olan I. Konstantin, birebir vakitte devleti Hristiyanlığa geçiren birinci Roma imparatorudur. Bu periyoda kadar imparatorluğun genel inancı paganlık üzerineydi ve Hristiyan olan halka büyük zulüm yapılıyordu. I. Konstantin bu durumu kaldırdı ve inanç özgürlüğü sağladı.
I. Konstantin’in bu türlü bir özgürlük sağlamasının altında yatan neden ise yalnızca Hristiyanların ayaklanarak isyan çıkarmasının önlemekti. Hatta kimi kaynaklarda kendisinin hayatı boyunca Hristiyan olmadığı, vefatından kısa bir müddet evvel vaftiz edildiği söylenir.
Bu söylentilerin yanlışsız olduğuna dair elimizde en büyük örnek, devrinde basılan sikkelerdir. Basılan sikkeler üzerinde Apollon üzere Roma ilahlarına sık sık yer verildiği ve hatta I. Konstantin’in güneş rabbi biçiminde resmedildiği görülmektedir. Fakat kimi sikkeler üzerinde erken periyot Hristanlığa ilişkin sembollerin olması hem imparatorun hem de imparatorluğun bir çeşit geçiş sürecinde olduğunun işaretidir. Vakit içinde Hristiyanlık ile Roma İmparatorluğu’nun ayrılmaz bir bütün olduğunu söylemeye gerek yok.
Konstantinapolis’in ve Doğu Roma İmparatorluğu’nun kurucusu olan I. Konstantin kimdir, neler yapmıştır gibi merak edilen soruların cevaplarını tarihin tozlu sayfalarında aradık ve bu büyük önder hakkında bilmeniz gereken ayrıntılardan bahsettik. Husus hakkındaki niyetlerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.
