Günümüzde dijital sanatın ilerlemesi ve yapay zekanın gelişmesiyle birlikte çizim alanında büyük gelişmeler gördük. Kendi kendine sanat yapıtları üreten yapay zekayı buna örnek olarak gösterebiliriz. Ancak bu gelişmenin bize kazandırdığı çok sayıda sanatçı ve yapıtla birlikte artık yeni kuşağın eskiyle yeniyi karıştırması göze çarpıyor.
Bu bağlamda sanat alanında efsane olarak anılan eserler fark edilmeden geçiliyor. Biz daha çok çizim alanından bir örneğe değinecek olsak da Beethoven’ın Für Elise modülünün birçok konutta kapı zili olmasını örnek göstermeden geçemeyeceğiz. Asıl bahsimiz ise herkesin en az bir kez gördüğü lakin ayrıntılarına hâkim olmadığı Büyük Dalga.
Nedir bu Kanagawa’nın Büyük Dalgası?
Orijinal ismi Kanagawa Oki Nami Ura olan ve Katsushika Hokusai tarafından yapılan bu eser, aslında Otuz Altı Fuji Dağı Manzarası (Fugaku Sanjurokkei) serisinin bir kesimi. Bunun yanında sanılanın tersine eser kâğıt üzerine çizilmemiş, ukiyo-e ismiyle anılan ve epey sıkıntı olduğunu rahatlıkla söyleyebileceğimiz bir ahşap baskı formülüyle ortaya çıkarılmıştır.
Dalgaların üzerinde görebileceğiniz indigo ve Prusya mavisi, o periyotta epeyce yeniydi ve dışarıdan ithal edilmişti. Bu da yapıtın başlarda ayırtıcı özelliklerinden biri oldu. Yeniden de kendi vaktinde pek tutmadığını söyleyebiliriz. Onun sebebi de tıpkı bugün olduğu üzere erotizm ve çıplaklık içeren şeylerin daha çok talep görmesi.
Buradan ukiyo-e sanatının nasıl evreler barındırdığını görebilirsiniz:
Eserin barındırdığı objeler bakımından epey sade olduğunu görüyoruz:
Uzun gemiler, büyük dalgalar ve artta Fuji Dağı olmak üzere 3 öğenin bulunduğu yapıtta gördüğümüz gemiler balıkçılık için kullanılıyordu. Dalgaların da bu gemilere zorlu dakikalar yaşattığı açıkça görülüyor. Dalgaların gerisinde ise sakince duran ve karla kaplı Fuji Dağı göze çarpıyor.
Biraz da ayrıntılara bakalım:
Dalgaların üst kısımlarının pençeye benzediğini söyleyebiliriz. Bunun yanında bu pençeye benzeyen figürlerin altına baktığımızda Fuji Dağı’na hakikat kar yağıyormuş üzere bir görüntü ortaya çıkıyor. 1831 yılında ortaya çıkan yapıtta dalgaların bu görünüşü, aslında dışarıdan gelen işgallere karşı korumaları gereken Japonya’yı tehdit etmelerini gösteriyor olabilir.
Ya da daha genel bir bakış açısı edinerek gemilerin üstüne düşmek üzere olan bu dalganın, doğanın insan karşısındaki ebedi üstünlüğünü simgelediğini söyleyebiliriz. Ne de olsa insan icatlarının tabiatta (suda) nasıl zorlandığını görmek pek de güç değil. Dağın uzaklığı da kurtulup kurtulmayacakları konusunda pek de umutlu olmamamız gerektiğini gösteriyor.
Bir de Fuji Dağı’na bakalım:
Hava fırtınalı üzere görünmesine karşın aydınlık ve dağın ardında bir gölge görünüyor. Bu da ışığın, çizime bakanların, yani bizlerin arkasından vurduğu manasına geliyor. Fuji Dağı’nın genel manada Japon kültüründe inanç ve adanmışlığı temsil ettiğini de söyleyelim.
Son olarak sol üstte Hokusai’nin ikili imzası bulunuyor:
Bunlardan kutu içinde olan, yapıtın ismini ve hangi seriden (Otuz Altı Fuji Dağı Manzarası) olduğunu gösterirken yandaki imzada Hokusai’nin kendi ismini gösteren imzası bulunuyor. Burada ismini Litsu’ya çevirdiğini de belirtiyor.
Dalgaların Japonya’yı tehdit etmesi konusunu biraz açalım:
- Edo devrinde bir tiyatro sahnesi
Japonya, 17.yüzyılın başlarında Edo (şimdiki ismiyle Tokyo) periyoduna girmiş ve kendisini öbür ülkelerden izole etmişti. Bunun yanında ülkeye giriş ve çıkışları sıkı bir halde yasaklamıştı. Bu sırada etrafındaki kuvvetli deniz de işgallere karşı korunmasına katkı sağlıyordu. Yapıttaki dalgalar bu mevzuda tabiata güvenmenin ne kadar dengeli olduğuna yönelik göndermeler yapıyor olabilir. Ne de olsa dev dalgalar ülkenin sonunu da getirebilirdi.
1853 yılına gelindiğinde Japonya’nın izolasyonu yıkılmaya başladı. Bu tarihte Amerika gemileri, Tokyo limanına yaklaştı ve yaklaşık 200 yıldır kenara atılmış durumda olan ticareti tekrar kurmayı talep etti. Birtakım olayların ve görüşmelerin akabinde Japonya’nın 200 yıldır kendine sakladığı sanatı artık dünyaya açıldı.
1860 yılına gerçek baskılar Avrupa’da görülmeye başlandı ve böylelikle geç olsa da Kanagawa Dalgası kendini gösterebildi:
- Amerikalıların Japonya’ya gelişini gösteren, 1853 yılında yapılmış bir baskı
Bu baskıyı gören Avrupalılar, yapıtı tamamen bir Japon işi olarak nitelendirmiş olsalar da aslında Batı’dan da elementler bulunduruyor. Bu bağlamda ilham alınan batı ülkelerinin başında Hollanda geliyor. Rastgele bir din yayma üzere bir emeli olmaması, Hollanda’yı Japonya nezdinde bir nebze sağlam kıldı. Bu bağlamda yılda 1-2 ticaret gemisinin limana gelmesine izin verildi.
Buradaki alışverişlerden fazlaca faydalandığı görülen Hokusai’nin yapıtlarında de Hollanda’daki anlayışla örtüşen öğeler görüldü. Alt düzeylere yerleştirilmiş ufuk noktası bunlardan biri. Aşağıda benzeri bir örneği görebilirsiniz.
Peki nerede görebiliriz bu yapıtı?
Çok sayıda baskısı yapıldığı için aslında “orijinali şurada” demek yanlış olacaktır. Ancak özgün boyutlarında olan yapıtın kopyaları Dünya genelindeki farklı büyük müzelerde sergileniyor. New York’taki Metropolitan Sanat Müzesi bunlara bir örnek.
Kanagawa’nın Büyük Dalgası yapıtı Japonya’nın en çok bilinen yapıtlarından. Dâhil olduğu serinin öteki üyelerinin birkaçına da bakalım:
Under the Mannen Bridge at Fukagawa
Fujimigahara in Owari Province
Sekiya Village on the Sumida River
Tago Bay near Ejiri on the Tōkaidō
Büyük Dalga ismiyle bildiğimiz yapıtın, Van Gogh’un Starry Night isimli tablosuna ilham kaynağı olduğu söyleniyor:
Van Gogh’un Japon sanat anlayışını ve Hokusai’nin yapıtlarını sevdiği biliniyor. Hatta kardeşi Theo’ya yazdığı bir mektupta Büyük Dalga’yı övdüğü de görülüyor. Bu bağlamda The Starry Night isimli yapıtında de Büyük Dalga’dan ilham aldığı sav ediliyor. Sanatkarın Hokusai’ye epeyce ilgi duyduğunu düşündüğümüzde bu pek mümkün.
Eser hakkındaki fikirlerinizi yorum kısmında paylaşabilirsiniz.
Kaynaklar: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7
