GSYİH’nin iki yahut daha fazla çeyrek yıllık periyotta art geriye negatif büyüme göstermesiyle gerçekleşen resesyon, dünya iktisadını şu sıralar etkilemeye başladı; görünen o ki biz de bu durumdan etkileneceğiz.
Bu yeni tehlike nedeniyle “Dolar kuru artacak mı?”, “Küresel resesyon bize nasıl yansır?”, “Ne üzere tedbir alabiliriz?” soruları merak konusu oldu. Ekonomist ve Daktilo1984 Genel Yayın Direktörü Enes Özkan, akıllarda beliren bu değerli soruları bizim için yanıtladı:
Dolar kuru nasıl etkilenecek?
Dolar kuru üzerindeki baskının artacağını düşünüyorum. Zira ABD Merkez Bankası; faizleri artırmaya devam ediyor ve artışın devam edeceğini de söylüyor. Oradaki enflasyonda da şimdi bir güzelleşme görmedik. Enflasyonda güzelleşme görene kadar faiz artışına devam edecek.
Aynı vakitte Türkiye’nin rezervlerinin durumu ortada. Son vakitlerde Rusya kaynaklı para girişlerinin olduğu söylense de aylık neredeyse 10 milyar dolarlık dış ticaret açığı veren bir ülke için bu gelen paraların çok da bir değeri yok aslında. Bunu yapay olarak dolardaki seviyeyi biraz tutmaya çalışabilirler ancak her halükarda biraz daha artacağı telaşını ben de taşıyorum.
Peki global resesyon Türkiye’ye nasıl yansır?
Küresel resesyon da Türkiye’ye şöyle yansır; Türkiye, bildiğiniz üzere liralaşma stratejisi güdüyor. Liralaşmayı da nasıl sağlayacağını söylüyor? Türkiye, Türk Lirası’nı tekrar bir tasarruf aracı haline ve yine kıymet saklama aracı haline getireceğini söylüyor.
Bunu da nasıl sağlayacak? Diyor ki “Biz o kadar çok ihracat yapacağız ki, ülkemizde o kadar fazla dolar, euro vesaire olacak ki Türkiye içerisinde dolar, euro’nun pahası düşecek. Yani Türk Lirası’nın bedeli artacak.” Ama bunun biz bu türlü gelişmediğini gördük. İhracat artarken birebir vakitte ithalatta da artış çok fazla. Bilhassa ithalat, ihracattan çok daha büyük suratlarla arttı ve dış ticaret açığımız çok yükseldi. Yani sattıklarımız aldıklarımızı karşılayamayacak noktada ve bu her gün gittikçe daha da kötüleşiyor.
Üzerine bir de global resesyon şöyle etkiliyor: Türkiye’nin kıymetli pazarları gelişmekte olan ülkeler, bilhassa de Avrupa. Avrupa’da yaşanacak, hatta başlayan neredeyse bir sakinlik süreci Türkiye’yi olumsuz etkiliyor. Çünkü orada şayet talep olmazsa, sakinlik yaşanırsa sizin yapacağınız ihracat daha da azalacak. İhracatın azalması nedeniyle dış ticaret açığımız daha da artacak ve hükûmetin bahsettiği o liralaşma stratejisi zati akamete uğramıştı, daha da sıkıntılı bir hale gelecek.
İnsanlar buna ne üzere tedbir alabilir?
Bu sorunun yanıtı karmaşık. Global sakinlik biraz kaçınılmaz bir süreç üzere gözüküyor. Bu süreçte de küçük yatırımcı tarafında ya da tasarrufları çok büyük işler yapmaya yetmeyecek beşerler tarafında tedbir almak biraz daha sıkıntı lakin en azından pahasının daha az kaybolacağını düşündüğümüz para birimlerine(altın, gümüş gibi) biraz daha emtia tarafına yatırım yapılabilir.
Onun haricinde natürel ki beşerler kendilerini korumak için tüketiyorlar, tüketmek zorundalar. Bu süreçte çoklukla herkes kaybeder, çok zenginler bile kaybeder. Önemli olan, ziyanı minimize etmek, risk içeren süreçlerden bilhassa kaçınmak. Yani temelde para kaybetmemeye çalışmak.
Bu resesyon devirlerinde orta ara birtakım yatırım araçları çok ön plana çıkar lakin bunlar genelde kısa periyodik olur. O nedenle büyük risk içeren risk varlıklarına yatırımları biraz daha azaltmak sanıyorum az para kaybetmek için en mantıklı yollardan biri olabilir.
