Aslında beşere en yakın hayvan olarak bilinen maymunlar şaşırtan derecede misal özelliklerini vakit zaman sergiliyor. Bunu hem ferdî aktivitelerinde hem de aile yapılarında görebiliyoruz. Lakin bizi biz yapan birtakım noktalardaki ayrımlarımız da baş karışıklığına sebep olabiliyor.
Konuşma yetilerinin şimdi bizimki kadar gelişmemiş olması, geçtiğimiz yıllara kadar baş karışıklığına sebep olan kelam konusu ayrımlarımızdan biriydi. Bunu takip eden bir öbür baş karıştırıcı mevzu ise, bize benzerlikleri olmamasına karşın kimi kuşların bizim çıkardığımız sesleri çıkarabilmesi oldu. Gelin, iki mevzu hakkındaki baş karışıklığını da çözelim.
Bağırdıklarını ve farklı sesler çıkardıklarını biliyoruz. Lakin bu, maymunların neden konuşamadığını öğrenmek için biraz geriye gitmemiz gerek:
Maymunların konuşamamasının sebebi, uzun yıllar boyunca boğazlarında gerekli yapılara sahip olmamaları olarak bilindi. 1960 ve 70’li yıllarda yapılan deneyler sonucunda bu kanıya varıldı. Bilim insanları bu deneyde doğal yollarla ölmüş bir maymunun boğaz yapısını inceleyerek hesaplamalarla bilgiler edindiler. Bunun yanında uyuşturulmuş bir maymun da kullanıldı. Bir insanınkine nazaran hayli küçük olan bu boğaz yapısı, sesli harflerin çıkarılamayacağına işaret ediyordu.
Yıllar sonra, 2016’da yapılan bir araştırmada ise asıl gerçek ortaya çıktı:
Az evvel bahsettiğimiz deney Philip Lieberman tarafından yapılmıştı. Bu araştırma da daha gelişmiş tekniklerle birebirini taklit etti diyebiliriz. Kelam konusu deneyde tekrar tıpkı çeşit (makak) maymunlar yer aldı. Ancak bu sefer hepsi canlıydı.
Söz konusu maymunların boğaz yapısı, birbirleriyle bağlantı kurarken, bir şeyler yerken ve ses çıkarırken röntgen sayesinde canlı olarak izlendi. Bunun sonucunda çok sayıda imaj elde edildi ve bu boğaz yapısının üç boyutlu modeli ortaya çıkarıldı. Daha sonra buradan geçen hava farklı konumlarda simüle edildi ve sonuç olarak da çıkarabilecekleri sesler teorik olarak ortaya çıktı.
Bir makak maymunu size “Will you marry me?” (Benimle evlenir misin?) deseydi buna misal bir şey duyacaktınız:
- Yeterince farklı sesli harf içerdiği için bu cümle seçilmiş.
Şimdi gelelim asıl mevzumuza: Madem imkânları var, neden konuşmuyorlar?
Çünkü sorun boğazlarında değil, beyinlerinde. Kelam konusu beyin, sesleri taklit edebilmelerini sağlayacak kadar gelişmiş değil. İçinde bulundukları durumu belli seslerden anlayabilirler ve buna nazaran sesler üretebilirler ancak iş bunu bizim üzere ses tellerini kullanıp bir lisana çevirmeye geldiğinde beyinleri yetersiz kalıyor.
Yani sonuç olarak konuşabilmek için tüm sete sahipler lakin beyinleri tarafından sınırlanıyorlar. 2016’daki araştırmanın baş müellifi W. Tecumseh Fitch, eğer onlarınki yerine bir insan beyni olsaydı maymunların konuşabileceklerini belirtmişti.
Papağanlar konuşmasa bile hoş sesler çıkarabiliyor. Pekala burada farklı olan ne?
Papağınınız küfretmeyi öğrenebilir, selam vermeyi öğrenebilir ve daima maruz kaldığı farklı sözcükleri de hafızasında tutabilir. Ama unutmayın, onlar bu sözcüklerin çok büyük bir kısmının manasını hiçbir vakit bilmez. Yani sadece taklit ederler.
‘P’ ve ‘b’ seslerini dudaklarımızı kapatmadan çıkaramayız. Pekala dudağı olmayan bu papağanlar nasıl çıkarıyor?
Papağanlar konuşacakları vakit ciğerlerinden gelen havayla oynar ve bu sayede muhakkak sesler çıkarırlar. Teneffüs sistemini zıt bir sapan üzere düşündüğünüzde bizim ses tellerimiz boğazımızda, gırtlak boşluğundadır. Ancak papağanın ses üretmesini sağlayan kısım ciğerlere açılan çatalın orada yer alır.
Biz ses tellerimizdeki hareketlerle havaya taraf verir ve ses çıkarırız. Papağanlar ise bahsettiğimiz ayrım noktasında kaslara sahiptir. Bu sayede o ayrımdaki bir yolu kapatarak muhakkak bir sesi, öteki yolu kapatarak da farklı bir sesi çıkarabilirler. Bu bağlamda ‘p’ ve ‘b’ seslerini, havayı sıkıştırıp bir anda bırakarak oluşturduklarını söyleyebiliriz. Buna ek olarak gaga ve lisan durumunu ayarlayarak da sese biçim verebiliyorlar.
Doğuştan toplumsal hayvanlar olduklarını unutmayalım:
Vahşi tabiatta kuş sesinden ileri gidemeyeceklerini söyleyebiliriz. Konutta olduklarında ise sahipleriyle bağ kurdukları için onları taklit edeceklerdir. Bu da elbette papağanınızla aranızdaki bağa nazaran aşikâr olur. Yeniden de her papağan konuşacak diye bir kural olmadığını belirtelim.
Düşüncelerinizi yorum kısmında belirtebilirsiniz.
Kaynaklar: Science ABC, Vox, Science, National Post, SciShow, Washington Post,