Netflix’in birinci özgün üretimlerinden House of Cards, tüm vakitlerin en yeterli sinemalarından Godfather ya da içerisinde yargılama sahnelerinin geçtiği pek çok Amerikan üretiminde, hatalı ya da şüphelilerin “5. hususa sığınıyorum” ya da “5. unsur hakkımı kullanıyorum” dediğine şahit olmuşsunuzdur. Pekala 5. husus hakkında ne kadar bilgiye sahipsiniz?
Bugün sizlerle bir arada, Amerika’daki anayasal haklardan biri olan 5. unsurun içeriğine, sağladığı haklara ve getirdiği avantajlara değineceğiz.
Sessiz kalma hakkına sahipsin; konuştuğun her şey, hakkında kanıt olarak kullanılabilir
Gerçek hayatta bu kelama çoğumuz şahit olmasak da pek çok üretimde tutuklanma anında vazifeli memurun bu ikazda bulunduğunu hatta sonuna “avukat tutma hakkına sahipsin, avukatın yoksa devlet sana avukat verecektir” dediğini hepimiz biliyoruz. Öyleyse, Amerika’daki 5. unsura buradan hareketle değinelim.
Sorgu esnasında kuşkulu ya da cürümlünün ağzından çıkabilecek her şey kanıt olarak kullanılabileceği için; suçlamaları reddetmek, kabul etmek ya da sessiz kalmak yerine, anayasal hakkını kullanmak isteyen kişi yalnızca “5. unsura sığınıyorum” der. Bu sayede kişi, hem azap ya da baskı altında söz vermekten kendini korurken hem de ağzından çıkabilecek bir kelamın ileride kanıt olmasını engellediği için kendini, kendinden bile korumuş olur.
En ağır suçlamalarda bile sessiz kalabiliyorsunuz
Kişi, ister özel yetkili savcı tarafından sorgulansın isterse de mahkemede yargılanıyor olsun, durum asla fark etmiyor. Yargılanan ya da sorgulanan kişi suçlamalara karşı yalnızca “5. hususa sığınıyorum” diyerek kelam hakkına son verip soruları cevapsız bırakabiliyor. Üstelik anayasal hakkından dolayı de en ufak bir baskı ya da ısrar görmüyor.
5. unsurun tarihi ve gerekçeleri
Yalnızca Amerikan vatandaşlarına değil, Amerika’da yargılanan herkese sunulan bir hak olan 5. husus, 1789 yılında Kongre tarafından kabul edildi.
Hem şahit hem de sanık olarak 5. unsur hakkının anayasal bir hak olarak sunulmasıyla bir arada; tutuklu bireylerin azap görmesinin engellenmesi, hatalı olup olmadığı fark etmeksizin söz baskısının sona ermesi, cürmü ispatlanmayan şahıslara uygulanan toplum baskısının önlenmesi, zorla imzalattırılan tabirler ya da kanunsuz formda toplanan ispatların önüne geçilmesi gibi insancıl ve hukuk temelli bir yargılama hedefleniyor.
Sessiz kalmak ile 5. husus birebir şey değil
Her ne kadar birinci bakışta 5. husus, sessiz kalmak üzere görünse de; Amerikan mahkemelerinde 5. unsur hakkınızı kullanmak için, sorulan sorulara sessiz kalmanız değil; “5. hususa sığınıyorum” demeniz gerekir.
Ünlü 5. unsur örnekleri
2017 yılında devrin ABD Lideri Donald Trump’ın Ulusal Güvenlik Danışmanı Michael Flynn, Adalet Bakanlığı’nın başlattığı Rusya Soruşturması ile ilgili olarak “elimdeki dokümanları paylaşmayacağım, söz vermeyeceğim ve 5. hususa sığınacağım” halinde açıklama yapmıştı.
Bir başka ünlü örnek ise Mark Fuhrman’dir. Los Angeles Polis Depertmanı’nda bir devir dedektif olarak misyonlu olan Fuhrman, siyahi bir insanın cinayetinde vazifeli olduğu periyotta tezlere nazaran kanıtları kasıtlı olarak yok etmişti. Sık sık ırkçı sözler kullanan Fuhrman hakkında, ispatları yok ettiğine dair dava açılsa da Fuhrman, mahkeme heyetine yalnızca “5. unsura sığınıyorum” yanıtını vererek davayı sonlandırmıştır.
Mahkeme, Fuhrman’in delilleri yok ettiğine dair somut bir kanıt bulmuş olsaydı; Fuhrman, palavra tabirden dolayı fazladan ceza almayacaktı zira Fuhrman, yalnızca anayasal hakkını kullanmış oldu. Ayrıyeten bu olay; FX tarafından 2016 yılında yayınlanmaya başlayan ve Game of Thrones’tan sonra en çok ödül toplayan dizi olarak bilinen American Crime Story’de, Orenthal James Simpson davasıyla birlikte işlenmişti.
Fuhrman’in gerçek mahkeme imgeleri:
Dolandırıcılıktan karar giyen Martin Shkreli’nin, 5. unsur hakkını kullandığı anlar:
Miss Sloane sinemasında, Jessica Chastain’in Elizabeth Sloane rolüyle 5. madde’ye sığındığı sahne:
Kaynaklar: 1 / 2 / 3 / 4 /
