Son vakitlerde toplumsal medyada bir epey popülerleşen ‘oversharing’ kavramı; insanların, kendileri hakkında gerekli gereksiz çok fazla ayrıntısı herkese anlatmaları anlamına geliyor. Misal kardeşlerinize bir çocukluk anınızdan yahut başınızdan geçen makûs bir olaydan rahatlıkla bahsedebiliyorsunuz. Lakin bunları bir de hiç tanımadığınız yahut az samimi olduğunuz bireylere anlattığınızı düşünün.
Hadi gelin, kimin uygun kimin makûs niyetli olduğunu bilmeden, aklımıza gelen her şeyi herkese anlatmanın neden ziyanlı olabileceğine bir bakalım.
Fazla paylaşmanın asıl tehlikesi toplumsal medyada…
Çoğunuzun bildiği üzere mahrem, bizim toplumumuzda çok değerli bir husustur. Bu yüzden evvelden herkes yediğini, içtiğini, sahip olduğu şeyleri başkalarından bâtın tutmaya yönelik bir bedel algısına sahipti. Zira ”olan var olmayan var”, ”alabilen var alamayan var” halinde düşünülüyordu.
Şimdilerde Twitter, Instagram yahut Facebook üzere toplumsal medya platformlarının rastgele birinde, beşerler yediklerini, içtiklerini bırakın, yaşadıkları gizli kalması gereken travmalarını bile herkesle paylaşabiliyor.
Diyelim x bireyinin ilgi meseleleri var, bunu kendisini hiç tanımayan 5.000 takipçisiyle kolayca paylaşabiliyor; hatta paylaşmak zorundaymış üzere hissediyor.
İşte toplumsal medyada oversharing yapan beşerler, günde saat başı yahut dakika başı fark etmeksizin devamlı paylaşım yapabiliyor. Toplumsal platformlar, şahıslara fotoğraf, görüntü, ses kaydı ve metin üzere özellikler sunarak çeşitli gönderiler atmalarına aracı oluyor.
Bu da aslında bu durumun dijital mecralarda neden yaygın olduğunu bizlere açıklıyor. Zira bu sayede bir kişi, Instagram hesabından anında canlı yayın açıp görüntüler yükleyebilme imkanına kolay kolay sahip olabiliyor.
Dijital çağın yarattığı bir sorun (patoloji) olan ve kaçırma korkusunu tabir eden FOMO, kullanıcıların başka kullanıcılarla yarış haline girmelerine yol açabiliyor. Y bireyi, S bireyinin gittiği tatilleri, cümbüş parklarını vb. yerleri görünce ”ben de yapmalıyım” hissine kapılabiliyor.
Bu da Y’de çabucak bu hayata geçirdiklerini başkalarıyla paylaşma isteğini doğuruyor. Böylelikle Y şahsı, başkalarına ”bakın ben de gidiyorum, ben de yapıyorum” iletisini verip bir şeyleri kaçırmadığını göstermiş oluyor.
Oversharing, toplumsal medyadaki ifşa ve linç kültürünü de besliyor.
Zaman vakit birilerine kızarız, küseriz ve sinirleniriz; bundan doğal ne var ki? Ama kendini çok anlatan beşerler; birilerine kızdıklarında, çabucak o kişiyi diğerleri tarafından linç ettirmek için harcayabiliyor. Tahminen de çok kolay ve konuşularak halledilecek bir mevzuyu ifşa ettikleri yetmezmiş üzere, o bahsin muhatabını da hedef gösterici yazılar yazabiliyorlar.
Ayrıca bu tip içerikler, bir bakmışsınız binlerce fav, yüzbinlerce like almış. Çünkü bu tip şeyler günümüzde ‘özgün olmak’ ve ‘yapılan yanlışa susmamak’ üzere görülebiliyor. Bundan dolayı de bir anda kişinin takipçi sayısı, 10.000’den 20.000’e çıkabiliyor.
Not düşmek değerli: Burada ortada sahiden çok insani ve kolay durumlar olduğunda çabucak toplumsal medyasına bunu yazmayı tercih edenleri odağa alıyoruz. Nitekim önemli ve hayati bahisleri tenzih ediyoruz.
Sosyal medya hesaplarınızı bir denetim edin isterseniz zira yalnızca insanlara bir şeyler anlatmak ve dikkat çekmek için yapılan temelsiz paylaşımlar suç kapsamına giriyor.
Genelde overshare mantığındaki beşerler, öbürleri tarafından ilgi ve sempati kazanmayı sevdikleri için yaptıkları paylaşımların, hangi makûs niyetlilerin ellerine düşeceğini hiç akıllarına getirmezler.
En kolayından siz başınızdan geçen bir olayı Twitter’da herkese duyurmak istediniz diyelim. Lakin bu tweet’inizi gören herkes sizi like’lara boğmayabilir, kimisi o paylaşımınızdaki bilgileri alıp size karşı kötü emellerle kullanabilir.
Bazen yaptığınız paylaşımların sonu karakollarda da bitebilir
Bir evvelki paragraftan bağımsız olarak daha farklı bir ‘aşırı paylaşma’ örneği verelim. Mesela geçenlerde bir fenomen, evvel tuvalette otururken fotoğraf paylaştı.
Daha sonra ise fenomen, Türk Lirası’nı tuvalete attığı bir görüntü çekti ve bunu yaptığı için hakkında suç duyurusunda bulunuldu.
Bırakın toplumsal medyayı, artık arkadaşınıza bile ne anlattığınıza dikkat etmeniz gerekiyor.
Herkesin hayatında en az bir sefer tanıştığı, çok konuşan lakin boş konuşan dediği bir karakter vardır. Genelde bu şahıslar karakteristik özellikleri gereği, her şeyden bahsetmeyi sever. Bazen de bu türlü olmalarının nedeni, yetiştirilme gereğidir. Tahminen sizin kendi aile yapınız bu türlü değildir fakat kimilerinin aileleri, başkalarına özel hayatları hakkında ayrıntılı paylaşımlar yapmayı bir vazife üzere görebiliyor.
Misal bu türlü bir ailede büyüyenler daima başkalarına açıklama yapmazlarsa, onlarla yakınlık kuramayacaklarını düşünebiliyor. Lakin kimseyi ilgilendirmeyen şeyleri diğerlerine anlatmak, ötekilerin gözünde bunları anlatanın pahasını de düşürüyor. Öteki beşerler bu şahısları samimi bulmayıp onların anlattıklarını aleyhlerine kullanabiliyor.
Eğer aranızda bu türlü olanlar varsa psikologlar, başkalarına uygun olan olmayan her ayrıntısı neden anlatmaya muhtaçlık duyduğunuzu tespit etmenizi öneriyor. Zira yeniden tekrarlamak gerekirse konuştuklarınız sebebiyle zora düşeceğiniz tek yer toplumsal medya değil, kahvehanede okey oynarken bile söyledikleriniz sizi kasvete sokabilir. Örneğin, fazla yakın olmadığınız birine birinci cinsel tecrübenizi anlatmanız, o kişinin gidip bunu tahminen de sizi sevmeyen bireylere anlatmasına yol açabilir.
İşte en değerli soru: Beşerler neden daima gereksiz ayrıntılardan bahsetmek istiyor? Bu işin psikolojisi ne?
Kişide ağır bir yetersizlik duygusu varsa kendisini diğerlerine kanıtlamak için anlatabilir. Oversharing yapan biri, bir şeyler konuşmadığında kendisini eksik hissedebilir ve konuşmamak, onun kendisini bir hiç üzere görmesine neden olabilir. Mesela yapılan araştırmalar, bunu yapanlarda düşük benlik hürmeti olduğunu tabir ediyor.
Yine 2012 yılında yapılan bir araştırmaya nazaran; çok fazla ayrıntılardan bahseden birinin, diğerlerine ”benim halimden anla, ben şöyle şöyle hissediyorum” iletisi verdiği düşünülüyor. Çünkü bunu yapanlar, diğerleri tarafından hisleri anlaşıldığı vakit daha çok sevileceklerine inanabiliyor.
Özellikle narsistler bunu başkalarını manipüle etmek için yapabiliyor. Mesela kendi otoritelerini başkalarına kanıtlamak için ilginç lisan oyunları yapabilirler. Hatta daha ilginin başında karşı tarafa kendiyle ilgili en derin bahislerden kelam eden biri, kimi çıkarları için karşısındakini kendine bağlamayı amaçlıyor olabilir.
Tabii ki bunu yalnızca narsistler değil; anksiyete, bipolar ve depresyon üzere ruhsal rahatsızlıkları olanlar da yapabiliyor.
Yapılan bir çalışmada; yaş arttıkça insanların, hayatlarındaki ayrıntıları daha fazla paylaşma istekleri olduğu tespit ediliyor. Buradan anlayacağınız; sahip çıkalım dedelere.
17 ve 84 yaş ortasındaki şahıslarla yapılan araştırmada, yaşlıların gençlere nazaran yabancılara özel bilgilerini daha kolay ifşa ettikleri görülüyor. Üstelik hiç karşımdaki kişi ”iyi niyetli mi, yoksa makus biri mi?” diye de düşünmüyorlar. Kendi anneannelerinizden, dedelerinizden bilirsiniz; yaş aldıkça çocuk üzere oluyorlar. Bu nedenle onları bu mevzuda uyarmak sizlere düşüyor.
Velhasıl olağan ki yalnızca yaşlılar değil, her yaştan kesim ”her şeyi herkese anlatmanın bir risk” olduğunu bilmeli.
- Kaynaklar: Hiwell App, Forbes, Medium
- Görsel Kaynakları: Small Businessify, Life Hacker, Entity Mag, Mic, Science of People, Dazeinfo, Fast Company, HuffPost UK, WIRED, The Verge, İnternet Haber
