Son Zamanlarda Boşanmalar Neden Bu Kadar Arttı?

TÜİK istatistiklerine baktığımızda, yıllara nazaran evlenme oranlarının birbirlerinden çok da farklı olmadığını anlayabiliyoruz. Mesela 2001 yılında 544.322 evlilik yapılmışken, 2021 yılında 561.710 kişinin evlendiğini görüyoruz. Yani bu sayılara bakınca hala evlenmeye değer veriliyor diyebiliyoruz. Pekala ya boşanmalar ne durumda derseniz, o hususta pek olumlu konuşamayacağız. Zira boşanma oranlarının, her yıl bir evvelki yıla nazaran önemli fark atarak arttığını söyleyebiliriz.

Mesela birebir istatistikler, 2001 yılında 91.994, 2005 yılında 95.895, 2011 yılında 120.117, 2018 yılında 143.573, 2020 yılında 136.570, 2021 yılında 174.085 boşanma olduğunu söylüyor. Bu sayılardaki artış, eminiz ki sizleri de şaşırttı. Fakat yalnızca bununla bitmiyor, her iki cinsiyet için de birinci evlenme yaşının büyüdüğü görülüyor.

Misal 2001 yılında erkeklerin birinci evlenme yaşı 26 ve kadınlarınki 22. 2021 yılında erkekler 28, bayanlar ise 25 yaşlarında evlenmeye başlıyor. Bu tablo bizlere, ”acaba beşerler, artık evliliğe farklı mı bakıyor?” sorusunu sorduruyor. Bunun üzerine evliliğin ekonomik, toplumsal ve ruhsal dönüşümünü anlamak için sosyal hizmet uzmanı ve aile danışmanı Gülten Alpkıray Akdaş’a bazı sorular sordum ve kendisi memnuniyetle sorularımı cevapladı. 

İşte Gülten Alpkıray Akdaş’ın yanıtları…

İnsanların evliliğe bakış açılarının son yıllarda değiştiği gerçeği yadsınamaz. Çağdaşlaşma, kentleşme, endüstrileşme süreçlerinin ortaya çıkardığı değişimler, insan bağlarından başlayarak; evlilik ve aile anlayışından tutun, tüm toplumu değerli ölçüde etkiledi.

Mesela toplumsal ve ekonomik güvensizliğin artması, evlenmenin kolay, boşanmanın güç olması üzere kimi faktörler, insanların evliliğe bakış açılarını etkileyebiliyor.

Yine boşanma kelam konusu olduğunda, bilhassa erkeğe yüklenen eş tazminatı, çocuk nafakası üzere yükümlülüklerin, erkekleri evlilikten uzaklaştırması da kelam konusu. Keza bayanların, iş hayatına katılarak kendi ekonomik bağımsızlıklarını elde etmeleri ile birlikte, evlenmeye daha az zarurî hissetmeleri gerçeği de var. 

Günümüzde evlilik dışı birlikte yaşamanın olağanlaşmaya başlaması; insanların evlenmemeyi hem iktisadi hem de toplumsal açıdan bir tıp kendini muhafaza ve itimada alma üzere görmeleri de genel olarak evliliğe bakış açılarının değişmesine neden olan önemli etkenlerdir.

Son 20 yılda yaşanan boşanma nedenlerine bakıldığı vakit, hep olduğu üzere üst başlık, şiddetli geçimsizlik olsa da boşanmaların altında pek çok farklı neden yatabiliyor

Bunları sıralayacak olursak; beşerler için romantik sevgi kavramının karşılık bulamaması ve kişisel doyum düzeyinin yükselmesi ile birlikte evlilikten alınan randımanın azaldığını tabir edebiliriz. 

Keza aldatma, şiddet, toplumsal ve ekonomik açıdan beklentilerin karşılanmaması, kültürel farklılıklar ve maddi problemler da boşanmaları etkileyen faktörlerdir.

Ayrıca kadınların eğitim düzeylerinin yükselmesi ve iş hayatına atılmaları ile birlikte; hakaret, aşağılanma, fizikî şiddet üzere onur kırıcı davranışlara sessiz kalmamaları da boşanmaya yol açabiliyor. Yani son yıllarda, bayan haklarının ön plana çıkması ve kadınların kendi haklarını öğrenmesi, onları boşanma konusunda aksiyon almaya daha kolay itebiliyor. 

Bir de günümüzde beşerler, boşanma kararı alırken etraflarındaki şahısların bakış açılarına ve söylemlerine aldırmıyorlar mesela artık.

Evliliğin, ferdî özgürlüğü kısıtladığı fikrinin artmaya başlaması; insanların sorumluluk almak istememesi ve yaşam kurallarının zorlaşması, insanları evlenme fikrinden uzaklaştırırken, bir yandan da onların kişiselliğe yönelmelerine neden olmuştur.

Özellikle insanlara daima empoze edilen ”sen kendine yetersin, senin kimseye muhtaçlığın yok” algısı, bireyselleşmeyi ve şahısların kendilerine yönelmelerini beraberinde getiriyor. Yaşanan bu niyet değişiklikleri de ben hissinin, biz hissinin önüne geçmesine neden olmuştur.

Yani aslında günümüzde, evliliği ciddiye almama üzere bir durum kelam konusu değil. Tam bilakis beşerler, evliliğin ne kadar önemli bir kurum olduğunun farkında oldukları için ondan uzak kalmayı tercih ediyorlar. O nedenle de ”evlenmeye gerek yok, ben bu türlü iyiyim” fikri süratle yayılıyor.

Aslında toplumsal cinsiyet rollerindeki değişim de evliliğe bakış açısını etkiliyor

Eskiden bayanlar; mevcut durumdan kurtulmak için, hele birde baskıcı bir aile ortamında büyümüşlerse, evliliği bu hayattan kurtulmanın tek alternatifi olarak görürlerdi. O nedenle evlenmek için çok seçici de olmazlardı.

Erkekler ise evliliği güçlülük, adamlık ve statü kazanmak olarak görüyorlardı. Mesela birçok bayan, az evvel de bahsettiğim üzere, evlendikten sonra ihanet, şiddet ve onur kırıcı davranışlarla karşı karşıya kaldığı için artık evliliğin kendileri için bir kurtuluş yolu olmadığı şuurunu geliştirdi.

Erkekler, bilhassa kentleşmeyle birlikte kiralar, faturalar, okul, beslenme ve barınma üzere maliyetlerin ve ayrıyeten aile üyelerinin beklentilerinin artması sonucunda, evlilik yükünün tartısı altında kaldılar. Hal bu türlü olunca da evliliğin bir güç ve statü göstergesi olmadığını, önemli bir sorumluluk olduğunu gördüler. Böylelikle bu yükü tek başlarına omuzlamak istememeye başladılar.

Artık insanların tek yaşama isteklerinin en basit sebebi de kendi ailelerinde ve etraflarında gördükleri evlilik sıkıntılarının, onları evlilikten soğutması…

İnsanlar sorumluluk almak yerine, birlikte yaşamayı tercih ederek, özgürlüklerini ellerinde tuttuklarını düşünebiliyor. Boşanmaların artması aslında başı çekerken, bir de insanların boşandıktan sonra tekrar evlenmek yerine, birlikte yaşamaya yöneldiklerini görüyoruz. Halbuki bunun, evlilik kurumunun dejenere olmasına tesiri bizim düşündüğümüzden daha fazla olmuştur.

Sevginin süratle tüketilmesi, şartsız sevme kanısının unutulması ve insanların genel olarak aile kavramından uzaklaşması gibi durumlarla da karşılaşıyoruz.

Günümüz insanlarının evliliğe bir yük, gereksiz sorumluluk, maddi külfet, özgürlük ve kişisellikten vazgeçmek olarak bakmalarını değiştirmediğimiz sürece boşanmalar artarak devam edecektir.

Sosyal hizmet uzmanı ve aile danışmanı Gülten Alpkıray Akdaş’a Instagram’dan ulaşabilirsiniz.

• Görsel Kaynakları: Slate, The Lily, Your Dost, The Atlantic