İnternet ve teknolojinin kullanımının yaygınlaşması ile birlikte bilhassa son yıllarda bilgiye kolaylıkla ulaşır hale geldik fakat bu bilgiyi işleyecek ve kanıya çevirecek altyapımız birden fazla vakit olmadığı için ister istemez pek çok yanlışa da imza atıyoruz. Bu durumu bilhassa birbirine ya da kendisine şizofren, bipolar, sosyopat diyen insanlarda görüyoruz. Toplumsal kurallara ahenk sağlamayan birine sosyopat demek aslında tam olarak kavramın karşılığını vermiyor.
Sosyopat ne demek diye sorulduğu vakit pek çok kişi Batman sinemasındaki Joker karakteri üzere berbat lakin havalı birini gözünde canlandıracaktır. Lakin sosyopati aslında son derece önemli bir kişilik bozukluğudur ve tedavi edilmediği takdirde evet, gerçek bir Joker’e dönüşmesi işten bile değildir. Gelin sosyopat nedir, şahsî özellikleri nelerdir yakından bakalım ve en değerlisi, psikopat ile sosyopat ortasındaki farkı görelim.
Temelden başlayalım: sosyopat ne demek, tam olarak nedir?
Klinik psikolojideki temel tarifinden bahsetmek gerekirse sosyopat, antisosyal kişilik bozukluğu teşhisi konulmuş şahısları tanımlayan bir tabirdir. Sosyopati olarak da anılan bu kişilik bozukluğuna sahip olan şahıslar toplumun normlarına uymuyor ve öteki insanların haklarını tekrar tekrar ihlal edebiliyorlar.
Popüler kültürde de kendine yer bulduğu için vakit zaman havalı görünen sosyopat karakterler kuralları ve hatta maddeleri çiğnerler, dürtülerine nazaran agresif davranırlar, diğerlerine ziyan verdikleri vakit gerektiği kadar hatalı hissetmezler ve en berbatı karşılarındaki insanı manipüle eder, aldatır, davranışlarını denetim altında tutmaya çalışırlar.
Detaylara geçmeden evvel bir parantez açmakta fayda var. Toplumsal kurallara ahenk sağlayamayan, şiddet eğilimi gösteren ya da manipülatif davranışlar sergileyen şahısları herhangi bir teşhis konulmadan psikopat ya da sosyopat olarak tanımlamak son derece yanlış. Etrafınızda bu tıp biri varsa ya da birazdan anlatacağımız belirtileri kendinizde görüyorsanız tahlilin uzman bir psikologda olduğunu unutmayın.
Bir sosyopatı tanımak: sosyopatlık belirtileri nelerdir?
- Toplumsal kuraları görmezden gelirler.
- Bencildirler.
- Dürtülerini denetim edemezler.
- Şiddete eğilimlidirler.
- Güvenlik konusunda tasaları yoktur.
- Sorumluluktan kaçarlar.
- Kolay kolay pişman olmazlar.
Toplumsal kuraları görmezden gelirler:
Elbette hiç kimse toplumun dayattığı tüm normlara ahenk göstermek zorunda değil fakat birlikte inanç içinde var olmayı sürdürebilmemiz için okulda, işte ve toplumsal hayatta kimi temel kurallar vardır. Sosyopat bireyler bu kuralları umursamadan toplumsal hudutları aşabilirler., birini takip edebilirler, tacize varacak ısrarlarda bulunabilirler ve hatta kamu ya da özel mülke ziyan verebilirler.
Bencildirler:
Sosyopatiye sahip şahısların bencilliği bildiğimizden biraz daha farklı zira onlar büsbütün kendi yararlarını ön planda tuttukları için bencildirler ve yalnızca kendilerini haklı çıkmak ya da yarar sağlamak için uydurma kimlik kullanmak, manipüle etmek, sahtekarlık yapmak, aldatmak üzere usullere başvurabilirler.
Dürtülerini denetim edemezler:
Hepimiz pek çok farklı bahiste doğal dürtülere sahibiz fakat uygar bir insan olmanın temelinde bu dürtüleri denetim etmek yatar. Sosyopatlar bu cins dürtüleri engellemekte zorluk çekerler ve bu nedenle sık sık sonuçlarını düşünmeden hareket ederler. Öteki belirtileri göz önüne aldığımız vakit bu durumun tehlikeli olabileceği açıktır.
Şiddete eğilimlidirler:
Sinirlenmek ve vakit zaman bu nedenle kelamlı ya da fizikî hengameler yaşamak bir noktaya kadar anlaşılabilir lakin sosyopatların bu eğilimi tasa verici seviyede olabilir. Ortada elle tutulur kesin bir neden olmasa bile saldırgan davranışları nedeniyle sık sık fizikî arbedelerin içine girebilirler.
Güvenlik konusunda tasaları yoktur:
Ne yaparsak yapalım evvel kendimizin, sonrasında da etrafımızdakilerin güvenliğini düşünürüz. Toplumsal yapının bu en temel kuralını uygulamak bile sosyopatiye sahip bireyler için vakit zaman güç olabilir. Yaptıkları hareketler hem kendilerinin hem de oburlarının güvenliğini tehdit edebilir.
Sorumluluktan kaçarlar:
Aile kurup çocuk yapmak üzere bir sorumluluktan bahsetmiyoruz. Sosyopatlar en temel sorumlulukları bile yerine getirmekte zorlanırlar. İşe vaktinde gelmek, okula devam etmek ve hatta fatura ödemek üzere kolay sorumluluklar bile sosyopatları zorlayabilir.
Kolay kolay pişman olmazlar:
Sosyopat cinayet işler ve ardını dönüp bakmaz bile üzere ağır bir durum kelam konusu değil fakat yaptığı şey bir diğerine ziyan verdiği vakit, bir sosyopat kolay kolay bu durumdan pişman olmaz ve daha da berbatı kendini haklı çıkarmak için sayısız mazeret sunarak manipülasyon yolunu uygular.
Sosyopatların kişilik özellikleri nelerdir?
- Sabit fikirlidir.
- Kibirlidir.
- Kendini üstün görür ve insanların da ona bu formda davranmasını bekler.
- Karşısındakini manipüle etmek için zekasını ve karizmasını kullanır.
- Çıkarı olduğu sürece cazip görünür fakat istediğini alamayınca nahoş yüzünü gösterir.
- Empati kuramaz.
- Duygusal zekası düşüktür.
- Hatalarından ders almaz.
- Başkalarının güvenliğinden telaş duymaz.
- Karşı taraf üzerinde denetim sağlamak için korkutmaktan ve tehdit etmekten çekinmez.
Antisosyal kişilik bozukluğuna sahip sosyopat bireylerin temel kişilik özelliklerinden kimileri bu biçimde. Özelliklere baktığımız vakit bu cins bir kişilik bozukluğuna sahip şahısları ilk bakışta kolay kolay anlayamayacağımız ortaya çıkıyor. Ancak hem belirtileri hem de bu özellikleri göz önünde bulundurarak tahliller yapmak mümkün.
Bir insan neden ve nasıl sosyopat olur?
Antisosyal kişilik bozukluğuna sahip sosyopat şahıslar üzerinde yapılan araştırmalara baktığımız vakit bu duruma beyin kimyası ve genetik faktörlerin çok az katkısı olduğu görülüyor. Yani sosyopatlık birçok vakit kalıtsal bir durum olarak değil, çevresel faktörlerin tesiri ile oluşan bir durumdur.
Çocukluğunda kâfi ilgi görmeyen bireyler, kendi kendilerine yetmek zorunda olduklarını hissetikleri için sosyopatinin temellerini daha o periyotta atarlar. Tekrar küçük yaşta şiddet gören çocuklarda, istismara uğrayanlarda ve manipüle edilenlerde de sosyopati görülmektedir. Çocuklukta yaşananların dışında sonradan yaşanan bir baş travması ya da ileri yaşlardaki bunama sonucunda da sosyopati belirtileri ortaya çıkabilir.
Sosyopat ve psikopat farkı nedir?
Gelelim en sık karıştırılan iki kavram ortasındaki farka; sosyopat nedir, psikopat nedir? Klinik bir ortamda incelendiği vakit uzman bir psikolog bile bu iki durum ortasındaki farkı kolay kolay tespit edemeyebilir. Yapılan araştırmalara nazaran ortalarındaki en temel fark, psikopatların yaptıkları olumsuz hareketlerin planlı olmasıdır.
Aralarındaki başka kıymetli bir fark ise psikopatinin kalıtsal tesirinin yüksek olmasıdır. Psikolog Robert Hare’ye nazaran söz konusu olan vicdan ve ahlak duygusudur. Hem psikopatın hem de sosyopatın bu duygusu toplumla uyumlu değildir. Psikopat için bu normlar değersizdir lakin sosyopat, yanlış olduğunu bildiği halde yaptığı hareketi haklı çıkarmaya çalışır. Yani ortalarındaki fark son derece ince bir çizgi üzerinde durmaktadır.
İlk bakışta cazip görünen fakat vakit geçtikçe tehlikeli olabilen bir kişilik bozukluğuna sahip şahısları tanımlayan sosyopat nedir, kişilik özellikleri nelerdir gibi merak edilen soruları yanıtlayarak bahis hakkında bilmeniz gerekenlerden bahsettik. Anlattıklarımız sadece bilgilendirme gayelidir. En gerçek ve size özel bilgiyi uzman bir psikolog ya psikiyatrdan almanız gerektiğini unutmayın.
