Yüz yıldan uzun bir müddettir hayatımızın içerisinde olan ve seyahat etmenin en kolay yolu olarak bilinen uçaklar, sözün tam manasıyla teknoloji mükemmeli ulaşım araçları olarak bilinirler. Biz sıradan yolcular olarak sadece birkaç saatimizi uçak içerisinde geçiriyor olsak da bu devasa ulaşım araçlarının ardında devasa mühendislik teknolojileri vardır.
Mühendisliği bir kenara bırakacak olursak; uçakların bazı dikkat cazibeli özellikleri vardır. Örneğin aydınlatmaları. Şayet başınızı havaya kaldırır ve bir uçak görürseniz, uçağın ışıklarının yanıp yanıp söndüğünü görürsünüz. Pekala neden bu türlü bir şeyin olduğunu hiç düşündünüz mü? Karayollarında kullanılan otomobillerde sabit olarak yanan aydınlatmalar varken uçaklarda neden farklı bir durum kelam konusu? Gelin daima birlikte bu soruna yakından bakalım.
Uçaklardaki ışıkların manası nedir ve bu ışıklar neden yanıp söner?
Piyasada farklı markalarda yolcu uçakları vardır. Fakat bu uçakların tümünde ortak olarak bulunan bazı ışıklar bulunmaktadır. Bunun nedeni tıpkı arabalarda olduğu üzere belirlenen standartları sağlamış olmaktır. Buna nazaran; standart bir yolcu uçağında şu ışıkların yer aldığını söyleyebiliriz:
- Navigasyon ışıkları (NAV): Bir uçağın olmazsa olmazıdır. Sağ kanatta yeşil, sol kanatta kırmızı olarak tercih edilmiştir. Yanıp sönen bir yapıdadır. Bu ışıklar ile bir uçağın tarafı anlaşılır.
- Çarpışma önleyici ışıklar (Strobe-beyaz): Kuyruk ve kanatlarda geriye bakacak biçimde beyaz renklidirler. Navigasyon ışıkları ile tıpkı mantığa sahip olan strobe ışıkları, yanıp sönerler ve hem uçağın istikametinin anlaşılmasını hem de kazadan kaçınılmasına yardımcı olur.
- Çarpışma önleyici ışıklar (Beacon-kırmızı): Uçak gövdesinin alt ve üst kısmında bulunurlar. Renkleri kırmızıdır. Bir uçağın motorlarının çalışıp çalışmadığının anlaşılmasını sağlarlar. Yanıp sönen yapıda olan beacon ışıkları açılmışsa, o uçak çalışıyordur.
- Taksi ışıkları (Taxi): Taksi ışıkları, isminden da anlaşılabileceği üzere taksi esnasında kullanılır. İşte bu ışıklarla otomobillerdeki kısa farların çalışma mantığı birebirdir. Daima yanan taksi ışığı, pilotun taksi yolunu görmesine yardımcı olur.
- İniş ışıkları (Landing): İniş ışıkları, havacılık için kritik kıymet arz etmektedir. Bu ışıklar, uçağın hem görünürlüğünü artırır hem de pilota yol gösterir. Uçağın modeli ve büyüklüğüne nazaran yerleri ile sayısı değişebilir. Sürekli yanarlar. Otomobillerdeki uzun farlar üzere düşünülebilir.
- Pist dönüş ışıkları (Runway Turnoff): Pist dönüş ışıkları, isminden da anlaşılabileceği üzere dönüş sırasında yanar. Daima yanan ışıklar, pilotun çevreyi görebilmesini sağlar.
- Kanat denetleme ışıkları (Wing): Kanat denetleme ışıkları bilhassa de kış mevsiminde önemlidir. Havalanı vazifelileri, bu ışıklar yardımıyla kanatta buzlanma olup olmadığını anlarlar.
- Logo ışıkları: Logo ışıkları ise genelde kuyrukta yer alır. Uçağın hangi taşımacılık şirketine ait olduğunu gösteren logonun aydınlatılmasını sağlar.
İçeriğimizin bu noktasına kadar, uçaklardaki ışıkların ne manaya geldiklerini anlamış olduk. Artık de bu ışıklardan kimilerinin neden yanıp söndüğüne yakından bakalım.
Uçaklardaki ışıkların yanıp sönmesinin tek nedeni var: Dikkat çekmek!
Uçaklardaki ışıkların yanıp sönmesinin nedeni aslında çok kolaydır: Dikkat çekmek. Yanıp sönen ışıklar, gökyüzüne bakan insanların da öteki pilotların da dikkatini daha fazla çeker. Gelin daima birlikte bu işin bilimsel boyutuna da bir bakalım.
Bilim beşerlerine nazaran insan beyni, yanıp sönen ışığı daha dikkat cazibeli buluyor
Bilim insanları, bugüne dek insan gözü ile ilgili tonla araştırma yaptılar. Yapılan araştırmalar, insan gözünün her ışığa tıpkı yansıyı vermediğini ortaya koydu. Örneğin sabit olarak yanan çok parlak bir ışıktansa yanıp sönen daha az parlak ışık, beyin tarafından daha dikkat alımlı bulundu. Hatta gözümüzün azamî reaksiyon verdiği frekans, 4-8 Hz aralığıdır.
NASA’nın renk ve ışığın kullanımıyla ilgili kurduğu araştırma laboratuvarı “Color Usage Research Lab“, üst paragrafta anlattığımız durumu deneyimlemenizi sağlayan bir internet sitesine sahip. Bu internet sitesinde, farklı Hz bedellerine sahip olan yanıp sönen ışıkların beyin tarafından nasıl algılandığı örneklerle anlatılıyor. Burada bulunan ilişkiyi kullanarak o siteye ulaşabilir ve testi kendiniz de yapabilirsiniz. Böylece bir uçağın ışıklanrının yanmasının ne manaya geldiğini çok daha düzgün bir biçimde anlayabilirsiniz.
Not: Yanıp sönen ışıklar, birtakım epilepsi hastalarında krize neden olabilir. Webtekno olarak NASA’nın internet sitesine yönlendirme yapmamızın nedeni de tam olarak bu. Şayet epilepsi hastasısıysanız ve ışığa karşı hassasiyetiniz varsa siteye girmemenizi tavsiye ederiz.
