1445 – 1510 yılları ortasında yaşamış italyan bir ressam olan Sandro Botticelli, devrinin en kıymetli yapıtlarından kimilerine imza atmıştır. 15. yüzyıl, Avrupa için garip bir devirdir zira kilisenin baskısı bir yandan artmakta ancak bir yandan da halk Hıristiyanlıktan uzaklaşma ve pagan inancı olarak görülen eski mitolojilere yönelmektedir. Bu yönelime sayısız fotoğrafında yer veren Botticelli’nin en ünlü yapıtlarından bir tanesi ise Venüs’ün Doğuşu tablosudur.
Elbette bugün baktığımız vakit Venüs’ün Doğuşu tablosunda paganlığın tam olarak nerede olduğunu anlamak sıkıntı lakin periyodun kurallarında ressamların kilise duvarlarına fotoğraf yaparak sanatlarını icra ettiklerini düşünürsek Botticelli’nin bir Roma tanrıçasını resmetmesi epeyce büyük bir olaydır. Sandro Botticelli imzalı Venüs’ün Doğuşu tablosuna gelin biraz daha yakından bakalım ve arkasındaki zımnî gerçeklerden kimilerini görelim.
Sandro Botticelli’nin Venüs’ün Doğuşu tablosu hakkındaki enteresan gerçekler:
Venüs’ün Doğuşu, tuval üzerine yapılan birinci yapıtlardan bir adedidir:
Sandro Botticelli’nin Venüs’ün Doğuşu fotoğrafını yaptığı 1482 – 1486 yılları Erken Rönesans olarak isimlendirilir. Bu devirde sanatkarların büyük bir kısmı duvar fotoğrafları yapıyor ya da çok daha fazla alıcı bulduğu ve sağlam olduğu için ahşap üzerine fotoğraf yapmayı tercih ediyorlardı. Tuval ise o periyotta ucuzdu lakin bugün bildiğimiz tuvale pek benzemiyordu. Yeniden de Sandro Botticelli, Venüs’ün Doğuşu tablosu için 172,5 cm × 278,5 cm boyutlarında bir tuval tercih etmiştir.
Resimde sunulan çıplaklık o periyot için alışılmadık bir durumdu:
15. yüzyıl Avrupasında pek çok değerli eser verilmiş olmasına karşın Sandro Botticelli’nin Venüs’ün Doğuşu tablosu bunlardan hiçbirine benzemez. Zira resmin ana figürü olan Roma’nın aşk tanrıçası Venüs, tamamen çıplak resmedilmiştir. Kilisenin baskın olduğu ve fotoğrafları birçok vakit dini figürlerin beslediği bir devirde bu tıp bir çıplaklık çeşidinin tek örneğiydi. Hümanizm akımının ortaya çıkıp yayılması ile birlikte bu tabu ortadan kalkmıştır.
Venüs’ün Doğuşu tablosundaki tek tanrıça Venüs değil:
Venüs’ün Doğuşu tablosunun merkezinde yer alan figür tanrıça Venüs’tür. Venüs’e yanlışsız yaklaşan ikiliden bir tanesi batı ilahı Zephyr, onun yanındaki ise baharın tanrıçası Aura ya da tabiat tanrıçası Chloris’tir. Öbür yanında bulunan figür ise mevsimlerin tanrıçası olarak bilinen Horae’dir. Yani Sandro Botticelli’nin Venüs’ün Doğuşu tablosu aslında Roma mitolojisinden kısa bir kıssa anlatmaktadır.
Venüs’ün Doğuşu tablosunun La Primavera isimli bir de ikiz tablosu vardır:
Sandro Botticelli, Venüs’ün Doğuşu tablosunda isminden da anlaşılacağı üzere tanrıça Venüs’ün doğuş kıssasını anlatmaktadır. Botticelli’nin bu tablonun çabucak akabinde çizdiği La Primavera isimli bir tablo daha var. Bu tablo, Venüs’ün Doğuşu ile benzeri bir kompozisyona sahiptir ancak bu sefer Venüs giyiniktir ve etrafında çiçekler açmaktadır. Kimi sanat tarihçilerine nazaran bu iki yapıtın anlattığı kıssaya bakıldığı vakit çizim sıralarının tam zıddı olması gerekiyordu.
Kötü vernik kullanımı nedeniyle tablo az kalsın yok olacaktı:
Resim sanatıyla az çok ilgili olan herkesin bildiği üzere tuval üzerine yapılan fotoğrafların üzerine bir kat vernik sürülür ve böylelikle fotoğrafın korunarak olduğu üzere kalması sağlanır. Maalesef Sandro Botticelli’nin kullanmış olduğu vernik o kadar berbattı ki neredeyse tablonun üzerinde siyah bir perde vardı. Neyse ki 1987 yılında fotoğraf üzerinde başarılı bir onarım çalışması yapıldı ve böylelikle bugüne kadar siyah bir cam sinema üzerinden izler üzere baktığımız renklerin canlılığı ortaya çıktı.
Klasik devirden ilham alınarak yapıldı:
Erken Helenistik devirde yaşamış olan Yunanlı ressam Apelles’in Venus Anadyomene isimli bir tablosu vardır ve isminden de anlaşılacağı üzere tanrıça Venüs’ü anlatır. Sandro Botticelli’nin Venüs’ün Doğuşu tablosu, 19. yüzyılda bu ismi almadan evvel Venus Anadyomene olarak anılıyordu. Bu açıdan baktığımız vakit Botticelli’nin Rönesans devrinin Apellesi olarak yeni bir akım başlatma uğraşında olduğunu söylemek mümkün.
Botticelli’nin Venüs’ü, günümüz hoşluk standartlarını karşılamıyor:
Sandro Botticelli’nin Venüs’ün Doğuşu tablosunun uzun yıllar saf hoşluğu temsil ettiğine inanıldı. Holly Hagan ve Heather Byrd üzere değerli modeller bu pozu yine canlandırdı. Hatta Lady Gaga bile Venüs’e atıfta bulunan pozlar vermiştir. 2014 yılına geldiğimizde ise Venüs, tablodaki hali ile tekrar yaratıldı. Yapılan gerçekçi model herkesi hayal kırıklığına uğrattı zira beden halleri son derece abartılıydı. Yeniden de bu durum fotoğrafın hoşluğunu gölgelemiyor.
Venüs’ün Doğuşu tablosundaki Venüs gerçek:
Simonetta Cattaneo de Vespucci, o periyot İtalya’nın en hoş bayanı kabul ediliyordu ve bölgenin soylularından biriyle evliydi. Ancak aşk mahzur tanımadı ve Sandro Botticelli bu bayana aşık oldu. Pek çok fotoğrafında olduğu üzere Venüs’ün Doğuşu tablosunda da resmettiği bayan Simonetta Cattaneo de Vespucci’den oburu değildi. Botticelli aşkına öldükten sonra kavuşabildi. 1510 yılında hayatını kaybeden ressam, Vespucci’nin yakınına gömüldü.
50 yıl boyunca kimsenin bu türlü bir tablonun varlığından haberi olmadı:
Dönemin şartlarına baktığımız vakit Venüs’ün Doğuşu tablosu için en hafif tarifiyle cüretkar diyebiliriz. Bu nedenle Sandro Botticelli, tabloyu tamamladıktan sonra kimseye göstermedi ve 50 yıl boyunca bu tablo bir köşede gözlerden uzak bir biçimde kaldı. Bu saklılığın başka bir nedeni de tablodaki menekşe yapraklarıydı. Zira menekşe yaprakları aşkı sembolize ediyordu ve aşk da bilirsiniz, seks.
Venüs’ün Doğuşu tablosu az kalsın cayır cayır yanacaktı:
1497 yılında Dominikli bir rahip olan Girolamo Savonarola, din elden gidiyor tasasıyla olsa gerek ahlaksız her şeyin yakılması daveti yaptı. Halk da ahlaksız olmaktan korktuğu için bu davete uydu ve bugün Bâtaların Şenlik Ateşi ismi verilen bir süreç boyunca aynaları, sanat yapıtlarını, mücevherleri, zarları, yüzükleri ve daha bunlar üzere kaç ahlaksızlığı yaktı. Bunlara baktığımız vakit Sandro Botticelli’nin Venüs’ün Doğuşu tablosunun birinci yakılanlardan biri olması gerekir lakin yazgının bir cilvesi olarak ya da bu kadar büyük bir tuvali taşımaya üşendikleri için tablo bugüne kadar gelmeyi başardı. Venüs’ün Doğuşu, bugün İtalya’nın Floransa kentinde bulunan Uffizi Galerisi’nde sergilenmektedir.
Erken Rönesans periyodunun en cüretkar fotoğraflarından bir tanesi olan Sandro Botticelli’nin Venüs’ün Doğuşu tablosu hakkındaki enteresan gerçeklerden bahsederek bu yapıtın ismindeki sır perdesini aralamaya çalıştık. Tablo hakkındaki niyetlerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.
Dünyaca meşhur bir diğer eser olan Nedimeler Tablosu hakkında birbirinden farklı, gizemli bilgileri okumak için bu içeriğimize de göz atabilirsiniz:
