“Kaç hissin olduğunun ne ne değeri var, biz hissediyoruz sonuçta?” diye düşünebilirsiniz. Lakin hisleri kategorilendirmek ya da daha kaba bir tabirle “duyguları etiketlemek”, aslında bizim kendi his sellerimizde kaybolmamamız için kıymetli.
İngilizcede “Emotion Wheel” olarak bilinen ve Türkçeye his çarkı, his çemberi üzere isimlerle çevrilen bu çarkın, kendinizi anlamada ve şahıslar ortası ilgilerde birçok yararı bulunduğuna inanılıyor.
Psikanalist Irvin D. Yalom’un da dediği üzere “Düşünceler, hislerimizin gölgesidir.”
Güney Afrikalı bir psikolog, konuşmacı ve müellif olan Susan David, hisleri etiketlemenin bizim için neyin değerli olduğunu manaya noktasında işe yaradığından bahsederken şunları söylüyor:
“Duygularınızı etiketlemek yararlı bilgiler sağlar. Hisleriniz, en çok neye ehemmiyet verdiğinizi belirlemenize yardımcı olan ve sizi olumlu bir değişiklik yapmaya motive eden işaretler haline gelir.”
Duygular üzerinde çalışan uzmanlar, genel olarak hislerde artan farkındalığın diğerleriyle olan bağları ve toplumsal etkileşimleri de daha şuurlu hale getirdiğine vurgu yapıyor. Yani velhasıl biri başkasını tetikliyor. Hisler, olaylara verilen manası; anlam, ondan yapılan çıkarımları; çıkarımlar da oluşacak davranışı etkiliyor.
Psikolojide sık kullanılan bir psikoterapi tekniği olan Bilişsel Davranışçı Terapi’nin de bir yerde desteğini oluşturan, aslında üstte bahsedilenlerdi. Yani “duygularımız, fikirlerimizi; onlar da davranışlarımızı etkiler” varsayımıydı.
Bu terapide yapılan şey, davranış değişikiliği ile his değişimi sağlamaya çalışmaktır. Burada ise hislerinizi anlamlandırmayı öğreneceksiniz. Bu biçimde hisler ile ilgili farkındalığınızı artırıp duygularla ilgili yeni sözler öğrenerek duygusal zekanızı geliştirmiş olacaksınz.
Şimdi His Çarkı’na biraz daha yakından bakalım.
Duygu çemberi diye de isimlendirilen bu çark, Albert Einstein Tıp Fakültesi’nde fahri profesör olan Psikolog Robert Plutchik tarafından 1980 yılında geliştirildi. Çarkın farklı versiyonlarında iç taraftaki hislerin sayısı değişiyor. İnternette “duygu çarkı” diye aradığınızda farklı sonuçlara ulaşmanızın nedeni bu olabilir.
Çarkta, birinci geliştirildiği haliyle en iç çemberde 8 temel duygu bulunur. Bunlar; sevinç, itimat, dehşet, şaşkınlık, hüzün, tiksinme, öfke ve beklentidir. Çark karşılıklı zıt hislerden oluşuyor. Örneğin sevinç hissinin tam karşısında ıstırap bulunuyor. İtimadın tam karşısında ise tiksinme bulunuyor.
Çarkta dikkatinizi çekecek olan birinci şey, tahminen de neden bu kadar renkli olduğu olabilir. Renkler var, katmanlar var, iç içe geçmiş hisler var… Aslında hepsinin bir manası var. Örneğin renkler sertleştikçe hisler da ağırlaşıyor. Renkler soldukça his yoğunluğu da azalıyor. Katmanlar da dışarıya gerçek birebir hissin daha hafif olanını sembolize eder. Fark ettiyseniz iki hissin kesişiminden oluşmuş orta hisler da bulunuyor.
“Duygu çemberini nasıl kullanalım?” sorusunun karşılığı burada:
Tabii ki duygularınızı keşfetmek için kullanabilirsiniz. Günün rastgele bir anında kendinize “Şu an nasıl hissediyorum?” sorusunu sorabilir ve yanıtı için his çarkını inceleyebilirsiniz. Gününüzün nasıl geçtiğini anlamak için gün sonunda da birebirini yapabilirsiniz.
Son olarak, psikoloji alanında çalışan profesyonellerden de çarkı kullananlar bulunuyor ve bunların sayısı azımsanacak üzere değil. Danışanın, hislerini öğrenmesi ve ne hissettiğini anlaması için danışana kullandırılabiliyor.
