Kurbağalarla yapılan hamilelik testi, başka ismiyle Hogben testi bir bayanın idrarının, dişi kurbağanın derisinin altına enjekte edilmesi ile yapılıyordu. Bu süreçten 12 yahut 24 saat sonra kurbağa yumurtluyorsa sonuç müspet manasına geliyordu.
Yani kurbağalar, enteresan biçimde kadınların hamilelik muştularını veren HGG (insan koryonik gonadotropin) hormonunu algılayabiliyordu. Buraya kadar her şey tamam da pekala bir kurbağanın hamilelik testinde işe yarayacağı nasıl ve ne formda keşfedildi?
Bu test, 1930’da İngiliz biyolog Lancelot Hogben tarafından icat edildi.
Biyolog, kendince hamilelik testi tasarlamak istiyordu ve bu testte denek olarak kullanabileceği hayvanlar üzerine araştırmalar yapıyordu. Bu esnada Hogben, Güney Afrika’da öğretmenlik yaparken, Xenopus kurbağalarının (Afrika peçeli) hormon değişikliklerine hassas olduklarını öğrendi. Akabinde biyolog, 1937’de hayvan genetikçisi Francis Albert Eley Crew ile birlikte Güney Afrika’dan İngiltere’ye 1.500 Xenopus kurbağası getirtti.
İki yıl içinde kurbağaları hamilelik testi için kullanıp kullanamayacakları üzerine baş yorup çeşitli çalışmalar yaptılar. Mesela bunlardan en dikkat çekeni, bir öküzün hipofiz bezinden (beyinde bulunan ve hormonların salınmasını denetim eden yer) üretilen hormonları bu hayvanlara enjekte etmeleri oldu.
Ardından kurbağanın yumurtlamaya başladığını gördüklerinde kafalarında bir ampul yandı ve bu işlemi kadınlarda da denemek istediler. Zira esasen gebe bayanların idrarlarının da hipofizde üretilen ve yumurtalıkların gelişimini etkileyen hormonları (buna HGG de dahil) içerdiği bilinen bir durum.
Araştırmacılar, bayanlarda denediklerinde testin başarılı olduğunu gördü ve akabinde bu testi tıp alanında nasıl yaygınlaştırabileceklerini düşündü. Esasen bu teşebbüsün namı o devirlerde acayip derecede yayılmış olduğu için farklı araştırmacılar da çok sayıdaki kurbağa üzerinde bu testi denedi.
Üstelik sahiden de sonuçta epey ufak yanılma hisseleri görülüyordu. Mesela örnek vermek gerekirse, bir seferinde 150 kurbağa üzerinde yapılan gebelik tespiti denemesinin, yalnızca 3’ünde kusur oldu. Yani aslında kişi gebe olsa bile kurbağalar bunu test edememiş oldu desek daha gerçek.
Peki bu testi bayanlar nasıl kullanıyorlardı?
1940’lı yıllarda bu test faal olarak kullanılmaya başladığında, kadınlar direkt olarak şimdilerde olduğu üzere eczaneden bu testi elbette ki temin edemiyorlardı. Anca şöyle oluyordu: Diyelim siz bir tabibin hastasısınız. O hekim, bu testin yapıldığı laboratuvarlardan testi sipariş ediyordu ve sizi yanına çağırıp süreci uyguluyordu.
Aslına bakarsanız, hamileliği ortaya çıkarmak için denek olarak kullanılan birinci hayvanlar, kurbağalar değildi.
Mesela bu mevzudaki birinci teşebbüs, 1927 yılında Alman bilim insanları Bernhard Zondek ve Selmar Aschheim tarafından “A-Z testi” ile yapıldı. Bu test, olgunlaşmamış dişi farelere birkaç gün boyunca gebe bayanın idrarı enjekte edilerek gerçekleştiriliyordu.
Bundan sonra da ne yazık ki farelerin vücutları parçalanıp, yumurtalıklarının normalden daha büyük olup olmadığı denetim ediliyordu. Diyelim ki hayvanın yumurtalığı büyük çıktı, o vakit kadının gebe olduğu anlaşılıyordu. Çünkü bu, bir farenin cinsel olgunluğa eriştiğini gösteriyordu ve bu durumun, hamileliği ortaya çıkaran bir done olduğu düşünülüyordu. Fakat gördüğünüz üzere, hayvanlara acı çektiren ve onları öldüren bir sistemdi bu.
Daha sonra birebir prosedürü tavşanlara da deneniler. Fakat hayvanlara yapılan katliamda bir azalma olmadı. Düşünün, sadece bu test için her yıl 6.000 tavşan öldürülmüş oluyordu. İşte bu nedenle uzmanlar, kurbağaların bu tip deneyler için daha uygun olduğunu tabir ediyor. Mesela kurbağalar, yapılan bu tip tıbbi deneyler onları öldürmediği surece laboratuvar ortamında 30 yıl bile yaşayabilen hayvanlardır. Yani bir hamilelik testi için bir kurbağa, tekraren kullanılabildiği ve bu test onu öldürmediği için tercih sebebiydi.
Modern hamilelik testleri ortaya çıkınca kurbağaların pabucu dama atıldı.
1960’lı yıllarda artık bir çubuğun üzerine idrar yapma yolu ile hamilelik sonucunu veren testlerin ortaya çıkışıyla birlikte kurbağa testleri artık yapılmamaya başladı. Hogben testinin böylece modası geçtiği için laboravutar ortamındaki kurbağalar vahşi tabiata salındı. Sonrasında bu hayvanların, yüzlerce canlı tipini yok eden chytridiomycosis isimli bir mantar hastalığının taşıyıcıları olduğundan şüphelenildi. Peçeli kurbağaların, iştahlı oldukları için önlerine gelen her şeyi yiyerek bu hastalığı kaptıkları düşünülse de bu savlar kanıtlanamadı.
Aslında araştırmacılar, günümüzde bile dünya çapındaki birçok çalışmada kurbağaların denek olarak kullanıldıklarını ifade ediyor. Mesela kalp hastalıklarından, böbrek hastalıklarına kadar teşhisi sıkıntı durumlar için kurbağalar üzerinde çeşitli incelemeler yapılıyor.
Hatta Afrika peçeli kurbağalarıyla yapılan hamilelik testinin nitekim gerçek olup olmadığını merak eden antropolog ve performans sanatkarı Eben Kirksey, 2012 yılında farklı bir deney yaptı. Kirksey, bir biçimde bu kurbağaları tedarik eden bir şirketten kurbağa satın alıp biri tüp bebek tedavisi gören, toplamda üç bayanın hamile olup olmadığını Hogben testiyle ortaya çıkarmak istedi. Üstelik bunu Brooklyn’de herkesin gözü önünde yaptı.
Nasıl derseniz şöyle; uzman, hayvana bayanların idrarlarını enjekte etti ve 130 kişinin izlediği canlı yayında kurbağanın yumurtlamasını bekledi. İzleyenlerin hiçbiri kurbağanın yumurtladığını göremedi, yalnızca vakit geçince 1-2 kişi lekelenmeye benzeyen izler gördüklerini söyledi.
Bu sürecin akabinde Kirksey bayanlardan, günümüzün hamilelik testini uygulamalarını istedi. Sonuç ise değişikti çünkü hamilelik testlerinin üçü de negatifti. En nihayetinde Kirksey, bu kurbağa testinin sahiden de işe yaradığını lisana getirdi. Pekala siz daha evvel kurbağaların gebelik testi için kullanıldıklarını duymuş muydunuz, yoksa birinci kere bu yazımızda mı öğrendiniz? Görüşlerinizi bizimle yorumlarda paylaşabilirsiniz.
- Kaynaklar: Business Insider, The Atlantic
- Görsel Kaynakları: The Spinoff, Yahoo News Canada
